7589

ارزيابي بلند مدت ميداني نشست مراكز دفن زباله هاي جامد شهري در مناطق نيمه خشك

1398

دكتر مهران كريمپورفرد

ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻘﺎﺩﻳﺮ ﺯﻳﺎﺩ ﺯﺑﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻟﺰﻭﻡ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺭﻭﺵ ﺍﻳﻤﻦ ﻭ ﺑﻬﺪﺍﺷﺘﻲ ﺟﻬﺖ ﺩﻓﻊ ﺯﺑﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺑﺸﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺩﻫـﺪ. ﺩﻓـﻦ ﺯﺑﺎﻟـﻪ ﮐﻤﺎﮐـﺎﻥ ﻳﮑـﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﻫﺎ ﻣﺮﺳﻮﻡ ﻭ ﻣﻘﺮﻭﻥ ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮﺍﺩ ﺯﺍﺋﺪ ﺟﺎﻣﺪ ﺷـﻬﺮي است. يكي از مسائل حائز اهميت در طراحي مراكز دفن پسماندهاي جامد شهري مسئله نشست مي باشد. اين موضوع را مي توان از دو ديدگاه مورد بررسي قرار داد. اول آنكه با توجه به توسعه مناطق شهري و افزايش ارزش زمين در اكثر مناطق كشور امكان احداث مراكز دفن جديد براي شهرداري ها به عنوان نهاد مسئول در بحث مديريت پسماند، روز به روز در حال كاهش بوده، موارد ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺍﻗﺘﺼـﺎﺩي ﻭ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮﺩ موجب شده است تا از ظرفيت مراكز دفن فعلي تا حد امكان استفاده بهينه را انجام داد. نشست زباله در اين مراكز تاثير مستقيمي بر ظرفيت پذيرش زباله آنها داشته و در نتيجه براي استفاده بهينه از ظرفيت آنها لازم است تا شناخت دقيقي از ساز و كارهاي حاكم بر نشست اين مواد و ميزان نشست آنها بدست آيد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻟﻨﺪﻓﻴﻞ ﻫﺎي ﻣﺪﺭﻥ ﺳﺎﺯﻩ ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻃﺮﺍﺣﻲ ﻭ ﺟﺎﻧﻤﺎﻳﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻳﮏ ﻣﺮﮐـﺰ ﺩﻓـﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﻲ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻓﻴﺰﻳﮑﻲ ﻣﺼـﺎﻟﺢ ﺯﺑﺎﻟـﻪ ﺩﻓـﻦ ﺷـﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻋﺪﻡ ﻟﺤﺎﻅ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻋﻮﺍﻣﻠﻲ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭي ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺯﻩ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗـﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ، ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺧﺴﺎﺭﺍﺕ ﺟﺎﻧﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼـﺎﺩ ﻧﺎﺷـﻲ ﺍﺯ ﺧﺮﺍﺑـﻲ ﺁﻧـﻲ ﺍﻳـﻦ ﺳـﺎﺯﻩ ﻫـﺎ ﻣﺸـﮑﻼﺕ ﺯﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﺎﺭ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩ. در ديدگاه دوم، اهميت نشست مراكز دفن از آن جهت بررسي مي شود كه تخمين نادرست و غير منطقي نشست سبب ايجاد آسيب هاي جدي بر اجزا مركز دفن مانند: سيستم زه كشي، لايه هاي محافظ ، لوله هاي سيستم جمع آوري گاز و باز چرخش شيرابه مي شود. از طرف ديگر، نشست مدفن داراي ساز و كار پيچيده و متفاوتي از خاك مي باشد. زباله ها به عنوان عمده مصالح تشكيل دهنده مدفن هاي زباله، نقشي كليدي در پايداري اين سازه ها ايفا مي كنند كه به دليل تراكم پذير بودن ذرات و رفتار وابسته به زمان كه ناشي از تغييرات بيولوژيك و اثر تسليح الياف پلاستيكي مي باشد، رفتاري پيچيده¬اي از خود نشان مي دهند. تمام موارد بالا سبب مي شوند تا پيش بيني نشست مدفن با چالش هاي عديده اي روبرو گرديده و باعث شود كه پيش بيني مزبور معمولا با دقت هاي كمي صورت گيرد. با اين وجود، مدل هاي متعددي براي شبيه سازي روند نشست زباله ارائه شده است. ﺧﺮﺍﺑﻲ ﻫﺎي ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﻟﻨﺪﻓﻴﻞ ﻫﺎي ﻣﻮﺟـﻮﺩ ﺩﺭ ﻧـﻮﺍﺣﻲ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ، ﮔﻮﺍﻫﻲ ﺑﺮ اهميت مطالعه كامل و دقيق رفتار زباله ها در لندفيل ها ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ: ﺩﺭ 8 ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ 1997 ﻳﮏ ﺷﻴﺐ ﺩﺭ ﻟﻨﺪﻓﻴﻞ ﺑﻠﺒﻞ ﺩﻭﺭﺑـﺎﻥ ﺁﻓﺮﻳﻘـﺎ ﺟﻨـﻮﺑﻲ ﮔﺴـﻴﺨﺘﻪ ﺷـﺪ ﻭ 180000 ﻣﺘـﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺯﺑﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻴﺐ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮔﺮﺩﻳـﺪ. ﺍﻓـﺰﺍﻳﺶ ﻣـﺎﻳﻊ ﺩﺭ ﻳـﮏ ﻧﺎﺣﻴـﻪ ﻣﺘـﺮﺍﮐﻢ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﻋﺚ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻓﺸﺎﺭ ﺣﻔﺮﻩ ﺍي ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﺷﺪ. ﺩﺭ ﺁﻭﺭﻳﻞ ﺳﺎﻝ 1999 ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﺩﺭ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺷﻴﺐ ﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰ ﺩﻓﻨﻲ ﺩﺭ ﺍﺳـﺘﺎﻧﺒﻮﻝ ﺗﺮﮐﻴـﻪ ﺭﺥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁﻥ ﺣﺠﻤﻲ ﻣﻌﺎﺩﻝ 12000 ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ ﺯﺑﺎﻟﻪ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺳﻴﺎﻝ ﺑﺮ ﺭوي ﺳﻄﺢ ﺷـﻴﺐ ﺟﺎﺑﺠـﺎ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ 39 ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷـﺪﻩ ﻭ 11 ﺧﺎﻧـﻪ ﺩﺭ ﻣﺠـﺎﻭﺭﺕ ﻟﻨـﺪﻓﻴﻞ ﺗﺨﺮﻳـﺐ ﺷـﺪﻧﺪ. ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻳﮏ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺍﺯ ﻧﺨﺎﻟـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﺍﻋﻤـﺎﻝ ﺑـﺎﺭ ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣـﻞ ﻟﻐـﺰﺵ ﻭ ﮔﺴـﻴﺨﺘﮕﻲ بود. ﺩﺭ ﺟﻮﻻي ﺳﺎﻝ 2000 ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﻳﮏ ﺑﺎﺭﺵ ﺷﻴﺐ ﻟﻨﺪﻓﻴﻞ ﭘﺎﻳﺎﺗﺎﺱ ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﺍي ﺑـﻪ ﻭﺳﻌﺖ 30000 ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺍﺯ ﭘﺎي ﺷﻴﺐ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻟـﻪ ﭘﻮﺷـﻴﺪﻩ ﻭ ﺑـﻴﺶ ﺍﺯ 200 ﻧﻔـﺮ ﺟـﺎﻥ ﺑﺎﺧﺘﻨـﺪ [1]. ﺗـﺮﺍﮐﻢ ﻭ ﺩﺍﻧﺴﻴﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺯﺑﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻟﻨﺪﻓﻴﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺗـﺎ ﺟﺮﻳـﺎﻥ ﺁﺏ ﺑﺠـﺎي ﺯﻩﮐﺸـﻲ ﺍﺯ ﺳـﻄﺢ ﺷﻴﺐ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻧﻔﻮﺫ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺑﺮﺷﻲ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻓﺸـﺎﺭ ﺣﻔﺮﻩ ﺍي ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﺷﺪ. ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻭ ﻣﺸﺎﻫﺪﺍﺕ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﻟﻨﺪﻓﻴﻞ ﻭﺍﺭﺳﺎﻭ ﺩﺭ ﻫﻠﻨﺪ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﮐـﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﭘـﺲ ﺍﺯ ﺍﺣـﺪﺍﺙ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻫﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﻣﺤﻞ ﺍﻳﻦ ﻟﻨﺪﻓﻴﻞ ﻗﺪﻳﻤﻲ، ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﻧﺸﺴﺖ ﻭ ﻟﻐﺰﺵ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺮ ﺍﺛـﺮ ﻧﺸﺴـﺖ، ﺗـﺮﮎ ﻫﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺳﺎﺯﻩ ﻫﺎي ﺍﺣﺪﺍﺙ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ. وقوع چنين حوادثي اهميت شناخت و تعيين راهكارهاي مقابله با نشست و ناپايداري لندفيل هاي زباله را بخوبي نشان مي دهد. در نتيجه در اين مطالعه سعي شده است تا با پياده سازي مدل هاي پيش بيني نشست براي يك لندفيل آزمايشي كه داده هاي آن براي مدت حدود 4000 روز بطور ناپيوسته ثبت شده است، صحت اين مدل مورد ارزيابي قرار گيرد و مقادير پارامترهاي مربوط به نشست آنها با مقادير مطالعات مختلف مقايسه شود در نهايت در صورت نياز اصلاحاتي در اين مدل ها انجام گيرد تا بتوان آنها را براي مطالعات مربوط به مناطقي مشابه با لندفيل مورد نظر بكار برد.

1/1/1900 12:00:00 AM

68824

1399/07/22

Long-term field assessment of settlement of municipal solid waste landfills on semi-arid areas