10089

10089

طرح احياء و سازماندهي بافت تاريخي ـ طبيعي شهر تفت با رويكرد پديدارشناسي محيط بببب

كارشناسي ارشد

معماري - فضاهاي آموزشي و فرهنگي

خردادماه 1391

خردادماه 1391

دكتر كريم مردمي

دكتر محمدرضا نقصان محمدي

چكيده: پرداختن به بافت هاي تاريخي به عنوان پديداري از پيوند هاي مختلف، از جنبه¬ هويت، فرهنگ و ارزش، مقوله-اي ضروري براي زيست محيط¬هاي امروزيست. اهميت موضوع، با رسوخ تفكر مدرنيته در شهرها و به دنبال آن، بي تفاوتي، روزمرگي و تغيير نگاه مردم (به عنوان يك آفت فرهنگي ـ اجتماعي) نسبت به بافت هاي تاريخي و پديده هاي طبيعي و زنده، بيش از پيش نيز مي گردد. آسيب اين نوع نگاه، از بين رفتن حس تعلق خاطر به محيط، ارزش ها و در نهايت تخريب فيزيكي بافت هاي تاريخيست. در ايران و به خصوص در حاشيه كوير مركزي، نمونه هاي ارزشمند فراواني از بافت هاي تاريخي موجود مي باشد. بافت تاريخي ـ طبيعي شهر تفت از نمونه¬ هاي منحصر به فردِ اين ناحيه است كه توانسته تاكنون، بر پايه نظام هاي سنتي گذشته ادامه حيات دهد. اما بر اساس شواهد عيني، خطر آن مي رود كه به دليل بي توجهي و اقدامات نامناسب اهالي، در آينده اي نزديك به سرنوشتي نظير اكثر بافت هاي تاريخي دچار گردد. حال سوال اصلي تحقيق اين است كه؛ چگونه و با چه منظرگاهي مي توان، در دورانِ گذارِ از نظام سنتيِ گذشته به نظام مدرن، هويت، تعامل و دوستي با طبيعت و تاريخ و به طور كلي ارزش هاي موجود در بافت تاريخي تفت را، ذكر و احيا نمود؟ با رجوع به تجربيات غرب و مباني نظري پس از مدرن، رويكرد پديدارشناسي محيط در دهه هاي اخير به عنوان جريان فكريِ پاسخده به اين مسئله، به جايگاهي فراگير دست يافته است. اين جريان فكري، در اكثر زمينه ها در هماهنگي با مصداق هاي معماري سنتي ما نيز مي باشد. اما در بستر مباحث گسترده ارائه شده در اين رويكرد كيفي، تلاش اندكي در كشور ما در زمينه شناخت، تحليل و بومي سازي در بُعد طراحي محيطي آن صورت پذيرفته است. از اينرو هدف تحقيق حاضر استخراج و كاربست اصول، راهبردها و راهكارهاي طراحي محيط متناسب با رويكرد پديدارشناسي محيط و همچنين غنابخشي آن با مباحث فلسفه اسلامي، در راستاي احياء بافت تاريخي تفت مي باشد. روش تحقيق در اين رساله، كيفي است و بر پايه مشاهده، مصاحبه و مطالعات ميداني صورت پذيرفته است. در مواردي نيز از مطالعات كتابخانه اي و اسنادي بهره گرفته شده است. علاوه بر اين، سكونت نگارنده در مكان طرح، به شكل مضاعفي در شناخت و فهم عميق تر بافت تاريخي تفت، ياري رسانده است. يافته هاي اين رساله در بخش هاي مختلف قابل طرح است؛ 1- استخراج اصل سلسله مراتب و راهكارهاي طراحي متناسب با آن در مراتب سيماشناسي (صورت)، موضع شناسي (فضا) و گونه شناسي (مكان) برگرفته از مباني پديدارشناسي محيط و تئوري هاي فيزيولوژك ادراك (شكل و زمينه)، گشتالت ادراك و ادراك تعاملي (ادراكات حسي)، 2- تطبيق سازي و غنابخشي به اصل استخراجي از مباني پديدارشناسي محيط (اصل سلسله مراتب) با طرح نظرات فيلسوفان اسلامي، در زمينه مراتب ادراك انسان، مرتبه مندي مكان و اصل اصالت وجود و سلسله مراتب آن، 3- تعريف و تشريح ساختارِ كالبدِ بافت تاريخي تفت (در ارتباط با بحث سلسله مراتب يا مرتبه مندي) و مقايسه آن با تعريف ژان پياژه و ديدگاه اسلامي در تعريف ساختار، 4- ساخت مدل فرآيند طراحي متناسب با رويكرد پديدارشناسي با مراتبي پنجگانه شامل؛ تعريف، تبيين، تصوير، تدوين و تاليف، بر پايه مباحث هستي شناسي در فلسفه و منطق نظير؛ اقسام پنجگانه جوهر، طبقات پنجگانه ادراكيِ در تناظر با مزاج هاي مرطوب، خشك، سرد، گرم و معتدل و تجربيات عملي اساتيد 5- طرح احياء بافت تاريخي تفت با آفرينش مكاني با ماهيت درونزا، مذكِر، خودماني، پويا و در هماهنگي با زمينه، در جهت ارتقا و توسعهِ فهم و آگاهيِ اهالي، در پنج خان يا مركز مفهومي ـ كالبدي واژگان كليدي: پديدارشناسي محيط، اصل سلسله مراتب، ادراك، احياء، بافت تاريخي شهر تفت، فرآيند طراحي، مكان