11458

11458

بازآفريني شهر اسلامي ـ ايراني با بازخواني شهرهاي ابواب البر

دكترا

معماري و شهرسازي

بهار 1391

بهار 1391

عبدالحميد نقره كار- دكتر محمدعلي كي نژاد

دكتر مصطفي بهزادفر

از ظهور اسلام، تحولات عمده اي در بسياري از زمينه ها، به ويژه در معماري و شهرسازي ايراني پديد آمد. ساختار پيشين شهر ايراني، با پذيرش اين تغييرات، شكلي اسلامي به خود گرفت. شناخت اين ساختار، لازمه ي شناخت پيشينه ي شهر و معماري در ايران و مقدمه ي رسيدن به طرح هايي در خور ايرانيان است. پس از حمله ي ويرانگر مغول، گسستي عميق در سير طبيعي معماري و شهرسازي صورت گرفت؛ اما با قبول فرهنگ اسلامي ـ ايراني از سوي پادشاهان ايلخاني، تحولاتي بنيادين در اين حوزه ها پديد آمد كه از جمله مهم‌ترين آن ها، ساخت سه شهر با رويكردي جديد است؛ ابواب البرهاي غازانيه، ربع رشيدي و سلطانيه. امروزه دسترسي مستقيم به اين آثار بي بديل ميسر نيست؛ از اين رو، پژوهنده براي مطالعه اين شهرها، بايد به منابع و مآخذ مربوط به آن دوره متوسل شود؛ كتاب ها، نسخ خطي و متون تاريخي ارزشمندي كه مي توان تاريخ معماري و شهرسازي را از لابه لاي سطور آن ها استخراج نمود. چيستي و چگونگي «شهر» و «شهر اسلامي» در آموزه هاي ديني، منشاء مباحث گسترده اي است كه نيازمند تعمق در منابع ارائه كننده ي اين آموزه ها است. بنابراين، با تمسك به متون ديني و مدارك تاريخي دست اول، از يك سو و با درك جامع تر اصول و مباني شهرهاي تاريخي از سويي ديگر، مي توان افق هاي نويني در چارچوب شهر اسلامي ـ ايراني تعريف كرد. هدف از اين مطالعه، نه بررسي صرفاً تاريخي، بلكه ايجاد ارتباطي ذهني بين واقعيت هاي شهرهاي ابواب البر و شهرهاي آينده است. راهبرد تحقيق، تفسيري ـ تاريخي و روش آن مبتني بر دقت در مطالب و نكات موجود در متون تاريخي و ديني و در واقع روش تحليل محتوا مي باشد. رهيافت راهبردي آن نيز بر روش اكتشافي استوار است. بخشي از دستاورردهاي اين پژوهش مشتمل بر تدوين نظريه ي شهر اسلامي ـ ايراني و ارزش¬هاي آن از خلال مباحث مباني نظري بوده است. همچنين در رساله ي حاضر، بيانيه ي ارزشي شهر اسلامي ـ ايراني، چشم انداز و مأموريت آن تبيين گرديده، با عنايت به اين بيانيه و بازخواني اصول راهبردي شهرهاي ابواب البر، راهبردهايي كلان در راستاي تحقق اهداف اصلي و تبعي تدوين شده و به عنوان سرآغاز بازآفريني شهر اسلامي ـ ايراني پيشنهاد خواهد گشت. واژگان كليدي: بازآفريني، شهر اسلامي ـ ايراني، بازخواني، ابواب البر.