11503

11503

مواجهه، مواجههء القايي و مواجههء شبه‌القايي در تعيين نرخ تصادفات و اندازه‌گيري سطح ايمني راهها با استفاده از روش‌هاي اپيدميولوژيك

كارشناسي ارشد

عمران - راه و ترابري

شهريور 1390

شهريور 1390

دكتر حميد بهبهاني - دكتر علي منصورخاكي

چكيده: ايمني راه شاخه‌اي از علم ايمني است كه هدف آن حفاظت از جان كاربران راهها وكاهش تعداد و شدت آسيب هاي وارده به آنان با هدف افزايش ايمني راهها مي‌باشد. مفهوم ايمني راه مانند خيلي از مفاهيم ديگر قابل لمس نبوده و با حالت نقيضش معني مي‌يابد، تصادفات ترافيكي حالت نقيض آن است. براي مطالعه بر روي تصادفات ترافيكي و اندازه‌گيري سطح ايمني راهها مطالعات قابل توجهي صورت گرفته كه تعدد تصادفات، مواجهه و نرخ تصادفات، مواجهۀ القايي و مواجهۀ شبه‌القايي و نسبت درگيري را شامل مي شود. طبق تعريف « نرخ تصادفات نسبت تعدد تصادفات به مواجهۀ مستقيم وسايل نقليه و نسبت درگيري، نسبت تعدد تصادفات به مواجهۀ غير‌مستقيم وسايل نقليه» است. به طور كلي، اندازه‌گيري مواجهه به دو دستۀ مواجهۀ مستقيم و مواجهۀ غير‌مستقيم تقسيم مي‌شود. مواجهۀ مستقيم شامل: ترافيك ساليانه (ADT)، وسيلۀ نقليه-كيلومتر طي‌شده (VKT)، وسيلۀ نقليه-زمان سفر (VTT) و تعداد وسايل نقليۀ ورودي به تقاطع (NEV) است. مواجهۀ غير‌مستقيم شامل: مواجهۀ القايي (IE) و مواجهۀ شبه‌القايي (QIE) است. اگر چه وسيلۀ نقليه-كيلومتر طي‌شده (VKT) به عنوان پر كاربرد‌ترين ابزار تعيين مواجهۀ مستقيم در تجزيه و تحليل مربوط به تصادفات در ايمني ترافيك است ولي نسبت به اين ابزار اندازه‌گيري مواجهه در تحقيقات محققان انتقادهايي وجود دارد. فرضيات اساسي اندازه‌گيري (VKT) دچار اشكالاتي است و علاوه بر اين (VKT) نياز به اطلاعاتي مثل اطلاعات حجم ترافيك و مسافت سفر دارد كه دستيابي به اين اطلاعات كار مشكلي است. مواجهۀ القايي و شبه‌القايي، روشي براي دستيابي به تخمين مواجهۀ نسبي است كه بتواند بر مشكلات ناشي از روش مستقيم فائق آيد. اين نوع مواجهه توسط تعدادي از محققين ترافيكي مورد استفاده واقع گرديد و دقت آن در كاربردهاي عملي نيز اثبات شده‌است. از مزاياي اين روش سادگي، در دسترس بودن داده‌هاي ثبت شدۀ آن و قابليت اندازه‌گيري مواجهۀ گروه خاصي از رانندگان تحت شرايط ويژه و بدون نياز به دادۀ اضافي مثل دادۀ حجم و مسافت سفر كه براي روش مبتني بر (VKT) نياز است. يكي ديگر از محسنات مواجهۀ شبه‌القايي قابليت تفكيك مواجهه با استفاده از متغيرهاي خصوصيات راننده-وسيلۀ نقليه است، مثل سن رانندگان و نوع وسيلۀ نقليه. در پايان‌نامۀ پيش رو، هدف كمي كردن مواجهه است، چرا كه نرخ تصادفات و نسبت درگيري نسبت تعدد تصادفات به مواجهۀ وسايل نقليه است و براي تعيين آنان، صورت كسر مقدار معلوم و مشخصي است كه از داده‌هاي ثبت شدۀ حوادث ترافيكي توسط پليس راهور ناجا و سازمانهاي مربوطه حاصل مي گردد، ولي مخرج كسر مقدار نامشخصي است و اين امر، فرصتي را فراهم مي‌آورد تا با بررسي رويكرد قديم در تعيين مواجهه و رويكرد جديد در تعيين مواجهۀ شبه‌القايي از يك سو مفهوم جديدي در بحث ايمني راهها، در كشور عزيزمان ايران ايجاد شود و از سويي ديگر در جهت واقعي نمودن نرخ تصادفات گام روشن و موثري برداشته و مقايسه ها طبيعي گردند. همچنين در اين پايان نامه تلاش شده‌است تا حدي به اعتبار‌سنجي روش مواجهۀ شبه‌القايي پرداخته شود. از ديگر اهداف اين پژوهش استفاده از روش «فرآيند تحليل سلسله مراتبي» (AHP) به منظور اولويت‌بندي سطح ايمني راهها است. كلمات كليدي: ايمني راه، مواجهه، مواجهۀ القايي، مواجهۀ شبه‌القايي، نرخ تصادفات، نسبت درگيري، اعتبار‌سنجي، فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP)، اولويت‌بندي.