11528

11528

توسعه شاخص شدت آلودگي فلزات سنگين در رسوبات محيطهاي آبي

دكتري

عمران - آب

اسفند ماه 1391

اسفند ماه 1391

دكتر محسن سعيدي

چكيده به دليل تجمع فلزات سنگين و عدم تجزيه آنها به واسطه فرآيندهاي طبيعي تجزيه، به مرور زمان رسوبات و ارگانيزمهاي وابسته به آن غني از فلزات سنگين خواهند شد. از سويي روشهاي پاكسازي رسوبات از آلاينده¬هاي فلزي بسيار محدود و پرهزينه هستند و همچنين امكان عملياتي شدن آنها به سهولت ميسر نمي¬شود. بنابراين ارزيابي و سنجش وضعيت آلودگي محيطهاي آبي و اعمال برنامه¬هاي مديريتي با توجه به نتايج ارزيابي¬هاي صورت گرفته حائز اهميت است. از اينرو با ملحوظ داشتن اهميت بررسي و ارزيابي وضعيت آلودگي رسوبات محيطهاي آبي در تحقيق حاضر شاخصهايي جهت ارزيابي وضعيت آلودگي رسوبات در محيطهاي آبي توسعه يافته است. در ابتدا شاخص درجه سميت فلزات در رسوبات مبتني بر نتايج آناليزهاي آماري و غلظت كل فلزات مطابق رابطه توسعه يافته است. نتايج اعمال اين شاخص بر اساس ميانگين غظتهاي فلزات مورد مطالعه در رسوبات سطحي تالاب انزلي از درجه سميت متوسط تا زياد حكايت دارد. همچنين در سطح ديگر، شاخص تجميعي جديدي مبتني بر نتايج تفكيك شيميايي فلزات و ضرايب سميت متفاوت هر يك از فلزات (mRAC) مطابق رابطه توسعه يافته است. نتايج اعمال شاخص mRAC نشانگر مخاطره زياد پتانسيل اثر منفي رسوبات سطحي تالاب انزلي بود. در ادامه شاخصي جهت ارزيابي دسترسي زيستي فلزات در رسوبات مبتني بر نتايج استخراج تك مرحله¬اي فلزات (استخراج كننده¬هاي گلايسين و EDTA) و اثر سميت متفاوت هر يك از فلزات (BRAI) با رابطه پيشنهادي تدوين شده است. نتايج اعمال اين شاخص با استفاده از ميانگين استخراج هر يك از فلزات از دسترسي زيستي بسيار زياد رسوبات سطحي تالاب انزلي حكايت دارد. همچنين شاخص تجميعي ديگري نيز جهت سنجش درجه سميت در نمونه¬هاي سطحي و مغزه تالاب (ATI) با رابطه پيشنهادي توسعه داده شده است. بر اساس نتايج شاخص ATI رسوبات سطحي تالاب انزلي در محدوده درجه سميت متوسط قرار دارند. به طور كلي نتايج اعمال شاخصهاي توسعه يافته در تحقيق حاضر بر نمونه¬هاي تالاب انزلي بيانگر درجه سميت متوسط، پتانسيل خطر و ريسك دسترسي زيستي زياد در رسوبات سطحي تالاب انزلي است. علاوه بر موارد فوق بر اساس شاخصهاي غني¬شدگي و انباشت ژئوشيميايي، مي¬توان دريافت فلزات كادميوم و سرب از درجه غني¬شدگي و شدت آلودگي بيشتري در رسوبات سطحي تالاب انزلي در مقايسه با ساير فلزات مورد مطالعه برخوردار هستند. همچنين كادميوم و سرب پتانسيل آزادسازي بيشتري (به تريب 5/62 و 9/37) نيز در مقايسه با ساير فلزات در منطقه مورد مطالعه دارند. علاوه بر اين موارد مي¬توان بيان داشت بخشهاي شرقي و جنوب شرقي تالاب انزلي كه متأثر از منابع آلودگي انسان ساخت شهرهاي رشت و خمام و همچنين رودخانه¬هاي پسيخان و پيربازار هستند از آلودگي بيشتري در مقايسه با ساير بخشهاي تالاب انزلي رنج مي¬برند. واژه‌هاي كليدي: تالاب انزلي، شاخص كيفيت، رسوب، فلزات سنگين، سميت