چكيده
تصورغالب موجود در ميان برنامه ريزان ، تصميم گيران ، مديران وطراحان مدرسه ، تنها كلاس هاي درس است كه در كامل ترين صورت با سالن هاي اجتماعات ، آزمايشگاه وفضاي ورزشي تلفيق شده است. حياط هاي پوشيده شده با آسفالت به همراه برخي عناصر وتجهيزات محدود براي بازي وفعاليتهاي فيزيكي ، تصويري است كه در تمامي مدارس كشور كمابيش به چشم مي خورد.در اين تصوير آنچه از نظر دورمانده وبه آن توجهي نشده است ، موضوع فضاي باز مدارس است.اين درحالي است كه بيش از دو دهه ازآغاز توجهات جدي به اين مقوله يعني «آموزش محيطي در فضاي باز مدارس» در فرايندهاي يادگيري وآموزش دانش آموزان سطوح مختلف به ويژه مقاطع ابتدايي ، در برخي كشورهاي جهان از جمله آمريكا ، انگلستان واستراليا مي گذرد.تجارب اين كشورها در خصوص بهبودكيفيت فضاهاي باز بيروني مدارس نشان مي دهدكه ارتقاء كيفيت يادگيري كودكان، ارتباط مثبت ومستقيمي با افزايش كيفيات محيطي حياط مدارس دارد(Liberman & Hoody:2000 , Dymnet :2004, Titman:1994, Young: 1990, Moore & Wong:1997, SEER:2000). از اين رو فضاي باز مدارس واجد سرمايه هنگفت پنهان آموزشي بوده وبازنگري در نحوه برخورد با طراحي فضاهاي باز وبسته مدارس، موضوعي است كه هم اكنون ذهن بسياري از دولتمردان ومتخصصان آموزشي كشورهاي سراسر دنيا را به خود معطوف ساخته است.
در اين ميان حرفه – دانش معماري منظر با هدف ارتقاء كيفيت فضاهاي باز بيروني در سطح شهر وپيرامون آن ، مي تواند نقش بسيارمهم وسازنده اي را در تجديد حيات وتوانمندسازي حياط باز مدارس ايفا نمايد.معماري منظر با رويكردهاي زيبايي شناسانه ، اجتماعي ومحيطي سعي در ايجاد محيط هاي بانشاط ، سرزنده وكارا در فضاهاي بيروني دارد.)فيضي،1388)
يكي از متعارف ترين راههاي تبيين مسأله ، مطرح ساختن پرسش هايي است كه اين پژوهش در صدد پاسخگويي به آنها است. چرا كه از طريق اين پرسش ها ذهن مخاطب درگير مسائل مورد نظر پژوهشگر مي گردد.
تحقيق حاضر در پي آن است به سوالات اصلي زير پاسخ دهد.
الف- رابطه ميان دانش آموز و فضاي باز مدارس چگونه است؟
ب- فضاي باز مدارس ابتدايي به منظور آموزش در فضاي باز چه ويژگيهايي بايد داشته باشند؟
ح- چه اصولي در طرح حياط مدارس ابتدايي با توجه به رويكرد آموزش در فضاي باز بايستي مورد توجه واقع گردد؟
از ديگر سوالات فرعي اين پژوهش عبارتند از:
الف- چه رويكردهايي در مورد طراحي حياط باز مدارس وجود دارد؟
ب- طراحي فضاي باز مدارس براي آنكه بتواند يادگيري و فراغت را لحاظ كند ، چه فرايندي را بايد طي كند؟
ضرورت پرداختن به مسأله
مهمترين دلايل وضرورت هاي طرح موضوع «تبيين ضوابط طراحي محوطه مدارس ابتدايي با رويكرد آموزش در فضاي باز» را مي توان به قرار زيربرشمرد:
- فقدان شرايط مطلوب آموزشي در حياط باز مدارس
- بي توجهي به رشد همه جانبه كودكان از نظر ابعاد شناختي ، اجتماعي و عاطفي
- يكنواختي فضا و فقدان حس تعلق خاطر دانش آموزان به محوطه باز مدارس
- بي توجهي به منظر سازي حياط باز مدارس
حوزه تحقيق
حوزه تحقيق از دو جهت قابل بررسي مي باشد. يكي حوزه فعاليتي و مكاني تحقيق است. مكان هاي مورد نظر براي تحقيق حاضر در وهله نخست كليه مدارس در سطوح ابتدايي ، راهنمايي ودبيرستان است، اما به دليل اولين مواجهه دانش آموزان با حياط مدارس در سطح ابتدايي و لزوم ترويج اين نگرش در سطوح بالاتر از سويي و نيز وجود نيازهاي متنوع ذهني ، جسمي و رواني در اين سنين از سوي ديگر ، نتايج اين تحقيق به طور خاص در حياط مدارس ابتدايي كاربرد مي يابند.
از طرفي به جهت نوع ، تحقيق حاضر در حوزه پژوهش هاي توسعه اي - كاربردي براي كليه مدارس كشور محسوب شده ونقطه آغازي به منظور افزايش حداكثر بهره برداري از فضاي باز رها شده مدارس براساس اصول ومباني آموزش در فضاي باز به شمار مي رود.
