12511

12511

ارزيابي شدت، منشا و ريسك آلودگي فلزات سنگين در خاك اطراف جاده هاي تهران-ايوانكي و تهران-ساوه

كارشناسي ارشد

عمران - محيط زيست

آبان 1392

آبان 1392

دكتر محسن سعيدي

چكيده در اين تحقيق براي نخستين بار به بررسي و ارزيابي آلودگي خاك¬هاي كنارجاده به فلزات سنگين و هيدروكربن¬ها در دو جاده¬ي پرتردد منتهي به پايتخت كشور پرداخته شده است. جاده-ي تهران-ايوانكي با نرخ تردد بيشتر وسايل نقليه¬ي بنزين¬سوز و جاده¬ي تهران-ساوه با تردد غالب وسايل نقليه ديزلي انتخاب شدند. به همين منظور پس از نمونه¬گيري و آماده¬سازي نمونه¬ها، غلظت كلي فلزات سنگين و هيدروكربن¬ها در آن¬ها اندازه¬ گيري گرديد. با انجام آزمايش استخراج متوالي، چگونگي مشاركت فلزات در فازهاي مختلف پيوندي و پتانسيل آزادسازي آنها سنجيده شد. براي اولين بار با استفاده از آزمايش استخراج تك مرحله¬اي با گلايسين به بررسي دسترسي زيستي فلزات سنگين پرداخته شد. همچنين آزمايش تست نشت سميت جهت بررسي وضعيت نشت فلزات سنگين در خاك انجام شد. با استفاده از شاخص¬هاي موجود، غني-شدگي و ريسك اكولوژيكي فلزات سنگين و با بهره¬گيري از تحليل¬هاي آماري، منابع احتمالي انتشار آلودگي شناسايي شد. نتايج نشان داد غلظت برخي فلزات به خصوص سرب و كادميم در حد غير مجازي با توجه به استانداردها و مقايسه با ديگر مطالعات جهان قرار دارد. ضمن اينكه مقادير فلزات در جاده¬ي ساوه به طور كلي از مقادير مشابه در جاده¬ي ايوانكي بيشتر بود. غلظت هيدروكربن¬ها نيز مقادير بالايي نسبت به مطالعات در كشورهاي توسعه يافته دارند. مقادير هيدروكربن¬هاي نفتي كل در جاده¬ي ساوه از جاده¬ي ايوانكي بالاتر بود و در مورد هيدروكربن¬هاي آروماتيك، مقادير در جاده¬ي ايوانكي بالاتر بود. با توجه به نتايج تفكيك شيميايي، دو فلز كادميم و سرب پتاسيل آزادسازي و تحرك¬پذيري بيشتري نشان دادند. نتايج شاخص غني¬سازي تجمع قابل توجه تنها دو فلز سرب و كادميم را در خاك¬هاي كنارجاده بر اثر فعاليت¬هاي انساني نشان داد. كليه شاخص¬هاي ارزيابي ريسك اكولوژيكي، درجه آلودگي اصلاح شده و كد ارزيابي ريسك اصلاح¬شده، ريسك مناطق را كم نشان داده در حاليكه نقاط ابتدايي و انتهايي بيشترين ريسك را دارا بودند. همچنين باد نقش موثري در انتقال آلودگي و بالا بردن ريسك در آن نقاط را به عهده داشت. آزمايش تست نشت سميت نشان داد وضعيت نشت سميت تنها براي 2 فلز سنگين سرب و نيكل بالاتر از حد استاندارد است. تمامي ايستگاه¬هاي هر دو جاده از منظر در دسترس قرار گرفتن فلزات براي انسان¬ها در محدوده ريسك زياد و يا بسيار زياد طبقه¬بندي مي¬شود. نسبت¬هاي هيدروكربن¬هاي آروماتيك نشان داد منشا PAHs مجموعه¬اي از منابع پايروژنيك و پتروژنيك و همچنين سوخت¬هاي طبيعي است كه به طور غالب شامل احتراق سوخت¬هاي فسيلي (پايروژنيك) است. با فاصله گرفتن از كنار جاده، كاهش مقادير فلزات مشاهده شد. با توجه به جهت باد، تجمع مقادير فلزات در شمال جاده¬ي ايوانكي و شرق جاده¬ي ساوه نسبت به جهت مخالف بالاتر و مشهود بود. در انتها با توجه به نتايج تحليل¬هاي آماري دو منبع انساني و طبيعي به عنوان منابع انتشار آلودگي شناسايي شد. واژگان كليدي: خاك كنارجاده، فلزات سنگين، هيدروكربن ها، تست نشت سميت، دسترسي زيستي