13168

13168

بررسي عوامل و تحليل پيامدهاي اقتصاد غير رسمي مرزي در تحولات فضايي شهرستان مرزي بانه

كارشناسي ارشد

معماري و شهرسازي

اسفند 1392

اسفند 1392

دكتر رضا خيرالدين

دكتر شريف مطوف

چكيده اقتصاد غيررسمي مناطق حاشيه¬اي كشور و پيامدهاي فضايي آن از جمله موضوعات قابل توجه در برنامه¬ريزي¬¬هاي ملي و منطقه¬اي است. بي¬توجهي مركز به پيرامون دامنة چالش¬هايي را كه مرزنشينان با آن¬ها مواجه هستند گسترده¬¬تر كرده است. وجود شرايط حاشيه¬اي دشوار در مناطق مرزي، ساكنان منطقه را وادار مي¬كند تا با توجه به موقعيت مرزي خود، شيوه¬هاي كسب و كار ديگري را در برابر قواعد رسمي مركز، براي امرار معاش خود دنبال كنند. پيامدهاي وجود چنين فعاليت¬هايي، تأثيرات عميقي را بر ساختار فضايي- كالبدي مناطق مرزي برجاي مي¬گذارد. شهرستان مرزي بانه به عنوان نمونه مطالعاتي اين پايان نامه مورد تحليل و ارزيابي قرار گرفته است. شكل¬گيري مراكز تجاري و مالي گوناگون همچون پاساژها و بانك¬ها، تغيير نقش شهر از اداري- سياسي به تجاري- خدماتي، رونق سكونت¬گاه¬هاي روستايي مرزي، افزايش شاغلان بخش خدمات و رونق فرصت¬هاي شغلي مرتبط با اين فعاليت¬ها علي¬رغم دشوراي و مسائل امنيتي آن، افزايش توريسم تجاري و ... از جمله اثرات وجود فعاليت¬هاي اقتصادي غير رسمي در شهرستان مرزي بانه است. پايان¬نامة حاضر با مرور ديدگاه¬هاي نوين توسعه مناطق مرزي به تحليل و ارزيابي تحولات فضايي شهرستان مرزي بانه متأثر از موقعيت مرزي و كنش¬هاي ملي- منطقه¬اي مي¬پردازد. گستردگي عواقب فضايي تحولات منطقه باعث گرديده تا تحليل كيفيت آن در مقياس¬هاي كلان و خرد منطقه مدنظر باشد. جهت¬گيري پژوهش حاضر مبتني بر راهبرد تحليل منطقي تحولات فضايي شهرستان مرزي بانه است. تشخيص، ارزيابي و تحليل پيامدهاي فضايي گرايش¬ها و تحولات چشم¬گير اخير در سكونت¬گاه¬هاي شهري و روستايي شهرستان مرزي بانه به روش توصيفي و تحليلي انجام شد. مستندات و داده¬هاي مورد نياز مقاله از طريق مطالعات كتابخانه¬اي، مراجعه به سازمان¬هاي اداري مربوطه (استانداري كردستان، فرماندهي انتظامي استان كردستان، فرماندهي مرزباني استان كردستان، شهرداري شهر بانه)، پيمايش ميداني با مصاحبه رو در رو، فيلمبرداري و بازديد از خطوط صفر مرزي، به¬عنوان ابزارها و راه¬كارهاي عملياتي تحقيق، گردآوري شد. نتايج پايان¬نامه نشان مي¬دهند كه پيامدهاي ناشي از وجود اقتصاد غير رسمي مرزي در شهرستان مرزي بانه بر ساختار كالبدي و فضايي سكونت¬گاه¬هاي شهري و روستايي منطقه اثرات قابل توجه و غير قابل چشم¬پوشي بر جاي گذاشته است. نا امني در دورة 1367-1357، بازگشت امنيت در دوره 1382- 1367، اشغال عراق در سال 2003، انسداد نوار مرزي توسط فرماندهي انتظامي استان كردستان در سال 1388 و فراتر از همه اقتصاد غير رسمي مرزي، كنش¬هايي در منطقه مرزي بانه هستند كه به واسطة آن¬ها سكونت¬گاه¬هاي شهرستان مرزي بانه دچار تحول فضايي و جمعيتي چشم-گيري شدند و حجم جمعيت روستايي و شهري منطقه بارها به¬طور مكرر دچار تغيير شد. ناپايداري موقعيت كنوني و وابستگي به اقتصاد غير رسمي، روند توسعة آينده شهرستان مرزي بانه را با ابهام مواجه مي¬سازد. بنابراين اقتصاد اين منطقه بايد به سمت پايدار شدن و عدم وابستگي به اقتصاد غير رسمي حركت كند. يكي از راهكارهاي حل اين مسئله توسعه زيرساختي شهرستان بانه است. به اين منظور سعي شد تا با ديدگاهي متفاوت از طرح¬هاي موجود نظير مطالعات طرح توسعه جامع ناحيه¬اي، به برنامه¬ريزي توسعه شهرستان مرزي بانه بپردازيم. لذا برنامه¬ريزي راهبردي توسعة منطقه¬اي در جهت ارائه راهبردها، سياست¬ها و برنامه¬هاي اجرايي و ايجاد توسعه پايدار منطقه¬اي در شهرستان مرزي بانه به كار گرفته شد. واژگان كليدي: عوامل توسعه منطقه¬اي، اقتصاد غير رسمي مرزي، تحولات فضايي- كالبدي، برنامه¬ريزي راهبردي، شهرستان مرزي بانه.