14128

14128

كشف قواعد باهم‌آيي مفاهيم آيات و خوشه‌بندي سوره‌هاي قرآن با تكنيك‌هاي داده‌كاوي

كارشناسي ارشد

مهندسي فناوري اطلاعات - تجارت الكترونيك

بهمن ماه 1393

بهمن ماه 1393

دكتر عليرضا علي احمدي - دكتر حسين علي احمدي

دكتر بهروز مينايي

صنايع

چكيده قرآن كلام خدا و راهنماي صادق انسان براي رسيدن به قله سعادت و رستگاري است. آيات و سوره¬هاي اين كتاب مقدس از لحاظ معنايي به هم مرتبط هستند به طوري كه برخي مفسر برخي ديگر مي¬باشند. پژوهشگران علوم اسلامي در اثر انس زياد با قرآن، اين ارتباطات را درك و از آنها در نگارش تفاسير قرآن بهره جسته¬اند. در عصر حاضر با پيشرفت فناوري اطلاعات، و پيدايش علم داده¬كاوي زمينه لازم براي پردازش ماشيني داده¬هاي حجيم فراهم گشته است. ابزارها و تكنيك¬هاي اين علم، قادرند اطلاعات و دانش نهفته در داده-هاي حجيم را كشف و استخراج نمايند. در اين پژوهش موضوعات مطرح شده در آيات قرآن از تفسير راهنما استخراج و در پايگاه داده¬اي ذخيره گرديده است. سپس اين پايگاه داده¬ها به الگوريتم¬هاي داده-كاوي سپرده شده تا اطلاعات و دانش نهفته در آن كشف و استخراج گردد. در اين تحقيق به خصوص از دو تكنيك خوشه¬بندي و تحليل انجمني براي بررسي و تحليل داده¬ها استفاده شده است. در خوشه¬بندي به دنبال روشن نمودن ارتباطات موضوعي سوره¬ها و در تحليل انجمني به دنبال بررسي باهم¬آيي¬هاي موضوعات و كشف قوانين انجمني از ميان آنها هستيم. با توجه به اينكه اين پژوهش در حوزه معنا وارد شده، اعتبارسنجي نتايج آن اكثرا براساس نظرات خبرگان صورت گرفته است. بخشي از نتايج اين مطالعه، در قالب درختواره¬¬اي كه شباهت و نحوه ارتباط موضوعي و معنايي سوره¬ها را نمايش مي¬دهد ارايه شده است. اين درختواره مي¬تواند به عنوان يك نقشه و راهنماي موضوعات به خبرگان و محققين قرآني در دنبال كردن موضوعات در سوره¬هاي مختلف كمك نمايد. همچنين در ادامه تحقيق، از اين درختواره براي خوشه¬بندي سوره¬هاي قرآن استفاده شده است.بر اساس نتايج حاصل از خوشه¬بندي¬هاي مختلف انجام شده، قرار دادن سوره¬ها در هفت خوشه مجزا بيشترين يكدستي مكي و مدني بودن را در ميان خوشه¬ها ايجاد مي¬نمايد. شناسايي باهم¬آيي¬هاي مكرر موضوعات در آيات قرآن و تفسير بعضي از آنها توسط خبره، بخش ديگري از يافته¬هاي اين تحقيق است. نتايج اين پژوهش نشان مي¬دهد كه استفاده از تكنيك¬هاي داده¬كاوي مي¬تواند دانشي را كه انسان در اثر انس زياد با قرآن به آن رسيده است، از ميان داده¬ها كشف و استخراج نمايد و همچنين اطلاعات جديدي را از ميان داده¬ها استخراج و براي بررسي بيشتر در اختيار خبرگان قرار دهد. به بيان ديگر استفاده از چنين تكنيك¬هايي مي¬تواند منجر به توسعه يك سيستم خبره در زمينه علوم قرآني گردد. واژه‌هاي كليدي:قرآن، خوشه¬بندي سوره¬ها، كاوش قوانين انجمني، داده¬كاوي، تحليل محتوا