چکيده
سدهاي بتن غلتكي را مي‌توان مهم‌ترين تحول و دستاورد صنعت سدسازي در 25 سال گذشته به حساب آورد. اين فناوري، امكان احداث سدهاي فراواني مطابق با استانداردهاي فني و ايمني مناسب فراهم نموده است كه علاوه بر ساده‌تر بودن عمليات بتن‌ريزي، داراي سرعت بالاتري نيز در اجرا هستند. بنابراين به جرات مي‌توان گفت سدهاي بتن غلتكي از جمله اقتصادي‌ترين سدها هستند. در اين نوع سدها بدليل سرعت بالاي بتن‌ريزي و عدم امكان استفاده از روش‌هاي پس سرد كردن، عواقب ناشي از مسائل حرارتي همچنان در دست مطالعه و تحقيق مي‌باشد. همچنين اخيرا محققان مطالعاتي در زمينه درك بهتر مكانيزم و ميزان دماي محصور شده در هسته مركزي سدهاي بتن غلتكي و روش كنترل آن‌ها ارائه نموده‌اند.
بتن غلتكي در دهه هاي اخير به عنوان يك مصالح جديد يا به بيان درست‌تر به عنوان يك روش جديد در كارهاي عمراني مختلف از جمله سدسازي و راهسازي به كار مي‌رود. اين روش براي ساخت تعداد زيادي از سدها در چندين كشور جهان مورد استفاده قرار گرفته است. سدهاي ساخته شده به روش RCC چندين مزيت نسبت به ساير سدهاي بتني دارند، مزايايي مانند سرعت بالاي اجرا، كاهش هزينه‌ها، كاهش مصرف سيمان و ايمني بالا. با وجود اينكه سه دهه از كاربرد اين روش در سدسازي مي‌گذرد اما آنچنان كه شايسته است در ايران شناخته نشده است و معدود سازه‌هايي به كمك اين روش در ايران ساخته شده است. با توجه به اينكه كشور ما داراي پتانسيل بالاي احداث سد مي‌باشد، روش بتن غلتكي مي تواند بسيار مفيد باشد.
اثر پارامترهايي نظير عيار سيمان، مواد پوزولاني، دماي محيط، دماي اوليه بتن‌ريزي، تغيير ضخامت لايه‌هاي بتن‌ريزي و ميزان ماند هر لايه در معرض محيط و تاثير پارامترهايي كه در ميزان افزايش و يا كاهش حداكثر دماي محصور شده در لايه‌هاي بتن غلتكي نقش بيشتري دارند. در سدهايي با عيار مواد سيماني بالا، ميزان‌كاهش دماي هسته مركزي، با افزايش زمان ماند در معرض محيط، بسيار قابل توجه مي‌باشد. همچنين، با انجام آناليز حرارتي يك بعدي سدهاي بتن غلتكي، مي‌توان با تقريب قابل قبولي، موقعيت و حداكثر دماي هسته مركزي را محاسبه نمود. انتخاب سرعت مناسب بتن‌ريزي با توجه به شرايط محيطي و اجزاي تشكيل دهنده بتن غلتكي داراي اهميت مي‌باشد كه اغلب اوقات در اجرا، اين سرعت بتن‌ريزي براي تمامي شرايط علي‌رغم تغيير در دماي اوليه بتن‌ريزي يكسان انتخاب مي‌گردد.
اجراي سدهاي بتن غلتكي، روشي است كه به منظور كاهش هزينه ساخت سدهاي وزني در دو دهه اخير توسعه يافته است. با توجه به مطرح شدن اقتصادي بودن سدهاي خاكي به عنوان يكي از مزاياي آن در مراجع مختلف، بررسي و مقايسه علمي و اقتصادي پايداري سد خاكي و بتن غلتكي بسيار اهميت دارد. براين اساس كه اجراي سدهاي بتن غلتكي نسبت به سدهاي خاكي با هسته رسي از لحاظ اقتصادي، تا ارتفاع حدود 100 متر به صرفه‌تر است و از اين ارتفاع به بعد اجراي سد خاكي نسبت به بتن غلتكي توجيه اقتصادي بيشتري دارد.
