10994

10994

نقش آيين هاي جمعي در شهر و كاربست آن در تهيه چارچوب طراحي شهري (مطالعه موردي : آيين هاي عاشورايي در شهر لاهيجان)

كارشناسي ارشد

معماري - طراحي شهري

آذرماه 1391

آذرماه 1391

دكتر مهران علي الحسابي

چكيده آيين¬ها را مي¬توان به آداب و رسومي تعبير كرد كه طي سال¬هاي طولاني شكل گرفته¬اند و در جهت تعريف و تنظيم روابط انسان¬ها با جامعه، محيط و تاريخ حركت مي¬كنند و روابط ميان شهروندان را در فضايي نمادين تعريف مي نمايند . آيين از يك سو به مثابه يك فعاليت اجتماعي در ارتباط تنگاتنگ با فضاست، بر آن تأثير گذاشته ، از آن تأثير مي¬پذيرد و از سوي ديگر به مثابه يك پديده فرهنگي ، قابليت حمل روابط اجتماعي و فرهنگي را در شهر داراست و از اين روي آيين را مي¬توان يك پديده فضايي و به تبع آن پديده¬اي شهري دانست. بنابراين آيين¬هاي جمعي همواره رد خود را در شهر برجاي گذاشته¬اند . پژوهش حاضر در جستجوي شناسايي نحوه اين ارتباط و تعامل است. در بخش اول پژوهش حاضر با استفاده از روشي توصيفي و تحليلي و در قالب مطالعه¬اي كيفي به بررسي نحوه تعامل شهر و آيين¬هاي جمعي پرداخته شد تا مدل مفهومي اين تعامل ارائه گردد. نتايج مبين آن است كه آيين¬هاي جمعي به عنوان كنشي اجتماعي، تكرارپذير در زمان و مكاني مشخص و برخوردار از ماهيتي استعاري و نمادين از طريق چهار كلان هنجار آزادي ، ارتباط ، تداوم و انطباق با سه مولفه اصلي شهر شامل كالبد ، معنا و فعاليت در تعامل مي¬باشند. بررسي چند نمونه خارجي از تعامل شهر و آيين¬هاي جمعي مويد اين مطلب بوده¬است. در بخش ¬دوم پژوهش با استفاده از روشي پيمايشي و تحليلي و با استفاده از تكنيك¬هاي خاص نظير چيدمان فضا ،تحليل رفتار و نقشه شناختي و با كاربرد ابزار مناسب به بررسي اثر آيين¬هاي عاشورايي در شهر لاهيجان در قالب مدل مفهومي بدست¬آمده پرداخته¬شد.¬ نتايج حاكي از آن است كه از بعد كالبد، آيين¬هاي جمعي در شهر لاهيجان سبب ايجاد عناصر و فضاهايي خاص گرديده و يا به آن¬ها شكل داده¬است. اجراي آن در سازمان فضايي شهر در گذشته ، ارتباط و اتصال شبكه¬ها و فضاهاي شهر را به همراه داشته و در مجموع سبب انسجام كالبدي –فضايي شهر مي¬گرديده¬است. هم¬اكنون علي¬رغم تغيير در ساختارشهر، اجراي آيين¬ها يادآور ساختار پيشين شهر مي¬باشد. از بعد معنا، آيين¬هاي جمعي سبب ايجاد فضاهايي خاطره¬انگيز، با¬معنا و نمادين گرديده و در هويت¬بخشي به فضاها و حس تعلق به آن¬ها اثرگذار بوده¬است. همچنين سازمان فضايي اجراي آيين¬ها بهره¬مند از ساختاري منسجم و خوانا در ذهن شهروندان مي¬باشد. از بعد فعاليتي ، افزايش حضورپذيري، آزادي در فعاليت، ايجاد يك قلمرو همگاني و مردمي بودن را مي¬توان مهم¬ترين وجوه رفتارهاي آييني در شهر دانست كه تقويت محله¬محوري، مشاركت و وحدت جمعي را در ايام خاص موجب مي¬گردد. از اين روي با توجه به اثرات مثبت آيين¬هاي جمعي از يك سو و مشكلات بافت قديم و ارزشمند شهر از سوي ديگر، مي¬توان به آن¬ها به عنوان يك پتانسيل در شهر نگريست و با بسترسازي اجرا و تقويت اثرات منبعث از آن در راستاي بازآفريني و بهسازي كالبدي و عملكردي بافت قديم شهر بهره-جست. بخش پاياني پژوهش حاضر به ارائه راهكارها و پيشنهادات در اين زمينه در قالب اسناد هدايت و كنترل طراحي¬شهري پرداخته¬است.¬