11679

11679

اصول طراحي مراكز تحقيقاتي معماري و شهرسازي با رويكرد ارتقاء خلاقيت و نوآوري محققين

دكتري

معماري و شهرسازي گرايش معماري

اسفند ماه 1391

اسفند ماه 1391

دكتر فرهنگ مظفر، -دكتر سيد باقر حسيني

دكتر بهرام صالح صدق پور-دكتر پال بي پالاس

چكيده خلاقيت و نوآوري ويژگي¬هاي اصلي يك فرآيند تحقيقاتي محسوب مي¬شوند و يكي از عوامل موثر در افزايش اين ويژگي¬¬ها محيط كالبدي است. پژوهش حاضر به دنبال افزايش خلاقيت و نوآوري محققين، به واسطه صفات فضايي و ويژگي¬هاي كالبدي مراكز تحقيقات معماري و شهرسازي دانشگاهي است. روش تحقيق اين رساله تركيبي از روش¬هاي كمي و كيفي مي¬باشد كه در چهار مرحله به انجام رسيده است. در مرحله اول، به بررسي ادبيات موضوع پرداخته شده است. در اين مرحله، چهار عامل به عنوان عوامل موثر بر خلاقيت و نوآوري كه بيشترين تأثيرپذيري را از محيط كالبدي مي توانند داشته باشند شناسايي شده¬اند كه عبارتند از: آرامش و آسايش فيزيكي، انگيزه، تفكر خلاق و تعاملات. در مرحله دوم، نمونه¬هاي موردي موفق از مراكز كاري-تحقيقاتي در سطح جهان به همراه نمونه¬هاي داخلي و خارجي از مراكز تحقيقات معماري و شهرسازي مورد بررسي قرار گرفتند. علاوه بر آن، با معماران محقق مصاحبه¬هاي نيمه¬ساختار¬يافته¬اي صورت گرفت. در مرحله سوم، نتايج حاصل از مرحله دوم به همراه نتايج حاصل از مرحله اول به پرسشنامه بسته-پاسخي در دو حوزه فضاهاي خصوصي و عمومي منتهي شد. اين پرسشنامه توسط محققين معمار (اعضاء هيأت علمي و دانشجويان دكتري معماري و شهرسازي) تكميل گرديد. نتايج حاصل از پرسشنامه با استفاده از روش¬هاي آماري توصيفي و تحليل واريانس با اندازه گيري¬هاي مكرر (RM-ANOVA) مورد تحليل و بررسي قرار گرفت. نهايتاً در مرحله آخر، برخي راهكارها و اصول طراحي مراكز تحقيقاتي با رويكرد افزايش خلاقيت و نوآوري محققين استخراج شدند. براي اين منظور، بر اساس يافته هاي مرحله قبل، 15 جلسه بارش ذهني پيرامون فضاهاي خصوصي و 15 جلسه بارش ذهني پيرامون فضاهاي عمومي مراكز تحقيقاتي معماري و شهرسازي، با گروه¬هاي سه نفره از معماران با تجربه در زمينه طراحي فضاهاي آموزشي و تحقيقاتي، برگزار شد. نتايج حاصل از جلسات بارش ذهني توسط اساتيد متخصص در حوزه¬هاي خلاقيت، فضاهاي آموزشي و تحقيقاتي مورد ارزيابي و امتيازدهي قرار گرفت. نتايج به دست آمده از تحليل¬هاي صورت گرفته پيرامون فضاهاي خصوصي در اين رساله نشان مي¬دهند كه دفاتر با پلان بسته، در راستاي افزايش خلاقيت محققين، موثرتر از دفاتر با پلان باز است. علاوه بر اين، موثرترين صفات فضاهاي خصوصي (دفاتر) مراكز تحقيقاتي معماري و شهرسازي كه تسهيل كننده فرآيند خلاقيت و نوآوري محققين خواهد بود، عبارت است از: زيبايي دفاتر و داشتن خلوت در آن مكان¬ها. زيبايي دفاتر، به واسطه افزايش آرامش و آسايش فيزيكي محققين، مي¬تواند در راستاي افزايش خلاقيت و نوآوري ايشان موثر باشد و داشتن خلوت در دفاتر، به واسطه تسهيل امكان تفكر خلاق، مي¬تواند در اين راستا تأثيرگذار باشد. نتايج حاصل از تحليل¬هاي صورت گرفته پيرامون فضاهاي عمومي، بيانگر اين امر است كه موثرترين صفات فضاهاي عمومي كه مي¬توانند منجربه تسهيل فرآيند خلاقيت و نوآوري محققين شود تنوع فضايي، انعطاف پذيري و شفافيت در آن فضاها مي¬باشد. تنوع فضايي و انعطاف پذيري در فضاهاي عمومي، به واسطه افزايش انگيزه محققين براي حضور در آن مكان¬ها، مي¬تواند در راستاي تسهيل فرآيند خلاقيت و نوآروي موثر باشد. همچنين، شفافيت فضايي، به واسطه افزايش آرامش، امكان تعاملات و انگيزه محققين براي حضور در آن مكان¬ها را افزايش مي دهد. در اين رساله، راهكارهاي ويژه¬اي نيز براي دستيابي به هر يك از موارد مذكور در هر دو دسته فضاي خصوصي و عمومي، ارائه شده است. علاوه بر اين، نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي دهد كه وجود فضاهاي رفاهي-خدماتي در مراكز تحقيقاتي معماري و شهرسازي مي تواند به واسطه افزايش آرامش و آسايش فيزيكي محققين، بالابردن انگيزه ايشان براي حضور در آن مكان و همچنين فراهم كردن شرايط امكان تفكر خلاق و گسترش تعاملات ايشان، در راستاي افزايش خلاقيت و نوآوري محققين موثر باشد. واژه‌هاي كليدي: مراكز تحقيقاتي، خلاقيت و نوآوري، صفات فضايي، فضاهاي خصوصي، فضاهاي عمومي