11798

11798

طرح حفاظت، توانبخشي و بازآفريني مجموعه شهري صاحب‌الامر تبريز

كارشناسي ارشد

معماري - مرمت و احياي بناها و بافت‌هاي تاريخي

دي‌ماه 1391

دي‌ماه 1391

دكتر اصغر محمد مرادي - دكتر فاطمه مهدي‌زاده سراج

مهندس فرامرز پارسي

چكيده ميراث فرهنگي هر جامعه به عنوان بخشي از هويت فرهنگي آن، سرمايه مادي و معنوي آن جامعه محسوب مي‌شود. در كشور ما نيز بناها و مجموعه‌هاي تاريخي جزوي از اين ميراث و در واقع شناسنامه فرهنگي جامعه و سند هويت شهرهاي ما هستند كه به عنوان ظرفيت‌هاي بالقوه مي‌توان به احياء و بهره‌برداري و در عين حال حفاظت از آنها پرداخت. در اين بين ميادين شهري و بازارهاي ايراني كه جزء جدايي¬ناپذير شهر و زندگي شهري جديد به حساب مي¬آيند، به دليل نقش پررنگي كه در شكل‌گيري شهرها و سپس در حيات و ارتباط اندام‌هاي مختلف شهري با يكديگر داشته‌اند، و از طرفي به دليل توجيهات اقتصادي و فرهنگي كه در احياء و حفاظت آنها مطرح است، مي‌توانند مورد توجه جدي قرار بگيرند. چنانچه امروزه و در سطح جهاني مجموعه‌ها و فضاهاي شهري با ارزش و تاريخي به عنوان يادگار نسل‌هاي پيشين و ميراثي براي آيندگان، مورد توجه جدي در امر بازآفريني شهرهاي كهن قرار دارند. تا از اين رهگذر ضمن پيوند هويتي بين نسل‌هاي جامعه، به دليل وجود پتانسيل¬ها و فرصت¬هائي منحصر به فرد در بطن آن‌ها، به ايفاي نقش در مسير توسعه پايدار شهرها بپردازند. بنابراين بايست ضمن حفظ هويت، اصالت و يكپارچگي فضاهاي شهري، آنها را براي زندگي معاصر و آينده تجهيز نمائيم. قسمت اعظم بافت و ابنيه تاريخي تبريز بر اثر زمين‌لرزه‌ها و جنگ‌هاي گذشته تخريب شده‌اند و بيشتر آثار باقي مانده نيز مربوط به دوران قاجار است. لذا اين شهر با پيشينه چندهزار ساله هم اكنون ظاهري قاجاري دارد. از اين روي بازآفريني آثار سلسله‌هاي گذشته براي حفاظت از هويت تاريخي شهر اهميت بسزائي دارد. ساختار شهري مجموعه ميدان صاحب‌الامر تبريز از يك طرف با حضور تاريخي پانصدساله در مسير رشد معماري و شهرسازي ايران و از طرف ديگر ارتباط با عناصر شهري مهمي چون مجموعه بازار تاريخي، مهران‌رود و آخرين باروي شهر و در برگرفتن ابنيه شاخص و نشانه‌اي، داراي قابليت‌هاي تبديل به يك فضاي شهري سرزنده و پويا در قلب بافت تاريخي تبريز است. از اين¬رو در پژوهش پيش رو روند توسعه و تغييرات ساختار شهري تبريز از ابتدا تا دوره ايلخانان و پس از آن در دوره تيموري - تركماني و سپس تا زمان حال بررسي شده است. با توجه به قرارگيري مجموعه در بطن بازار جهاني تبريز، ابعاد تاريخي، اجتماعي و فضائي بازار بررسي و بر اهميت حس تعلق خاطر و مشاركت مردمي در امر احياي بافت‌هاي تاريخي تأكيد شده است. در پي آن به نحوه شكل¬گيري و توسعه كالبدي و عملكردي مجموعه صاحب‌آباد و ميدان صاحب‌الامر، شناخت وضع موجود و آسيب¬شناسي آن پرداخته شده‌است. در ادامه با بررسي برنامه‌هاي بالادست، قوانين و منشورهاي داخلي و جهاني مرتبط با موضوع و تجارب جهاني و ايراني، راهبردها و سياست¬هاي طرح ارائه گشته‌اند. در نهايت طرح حفاظت، بازآفريني و توانبخشي مجموعه شهري صاحب‌الامر تبريز به عنوان يك فضاي شهري سرزنده و پويا در كنار تقويت هويت و نقش تاريخي آن در بطن بازار و استخوان‌بندي بافت تاريخي شهر تبريز و ايفاي نقش در سطح ملي و فراملي، بر پايه عملكردهاي تجاري، فرهنگي، علمي و مذهبي ارائه شده است. واژه‌هاي كليدي: ميدان صاحب¬الامر، فضاي عمومي شهري، ايلخانان، تيموري- تركماني، بازار تبريز، حفاظت، بازآفريني و توانبخشي