12024

12024

مناسبسازي فضاي شهري براي فعاليتهاي فراغتي زنان

كارشناسي ارشد

معماري - طراحي شهري

بهار 1392

بهار 1392

دكتر علي الحسابي

چكيده فضاهاي شهري امروزه، جايگاه ويژهاي در مطالعات شهري يافتهاند و اين امر ناشي از تاثير اين فضاها در تقويت سرمايهها و حيات اجتماعي شهر است. اين فضاها بايد عرصه حضور همه گروههاي اجتماعي جدا از هرنوع تقسيمبندي اجتماعي باشد و اين در حالي است كه در ساخت بسياري شهرها، نگرشي كه زنان را متعلق به حوزه خصوصي خانه و مردان را متعلق به حوزه عمومي و بيروني ميداند، موجب به وجودآمدن دو عرصه شده است :"زنان و قلمرو خانه" ، "مردان و فضاي بيروني" و به واسطه آن در حضور در فضاي شهري. در نتيجه مفاهيم دوگانهاي تحت عنوان "عمومي در برابر خصوصي" و "كار در برابر خانه" به وجود آمده كه در برنامهريزي و طراحي محيط مصنوع موثر بوده است. اين نگرش موجب بيتوجهي نسبت به خواستها و نيازهاي زنان و در نهايت شكلگيري شهرهايي شده كه بيشتر مردانه هستند تا همه شمول. يان گل بيان ميدارد ويژگي بارز شهر خوب، وجود فعاليتهاي فراغتي بسيار در آن است و يك شهر بينظير و جذاب را ميتوان از ميزان استفاده مردم از فضاهاي عمومي براي گذران اوقات فراغت شناخت. فراغت يكي از جنبههاي مهم زندگي افراد است كه نقش تاثيرگذاري در شكلگيري فرهنگ در زندگي فردي و اجتماعي افراد دارد. سه عنصر اصلي فراغت عبارتاند از فضا، زمان و فعاليت. فضاهاي شهري از جمله فضاهايي هستند كه مي- توانند عرصه حضور فراغتي مردم باشند، اين در حالي است كه تحقيقات نشان ميدهد حضور زنان در فضاهاي شهري عموما براي انجام فعاليتهاي اجباري و كمتر فراغتي است، در حالي كه فعاليتهاي اختياري و فراغتي بخش عمد هاي از اهداف مردان از حضور در اين فضاها را تشكيل ميدهد. جنسيت به عنوان يك ساختار اجتماعي مرتبط با استنباط جامعه از رفتار، ويژگي ها و نقش هاي مناسب براي مردان و زنان ، از جمله تقسيمبنديهاي اجتماعي است كه هم به نابرابري درفراغت و هم به نابرابري در استفاده از فضاي شهري ميانجامد. زنان در هرسه عنصر فراغت با محدوديتهاي جدي مواجهاند. زنان به عنوان نيمي از افراد جامعه كه به طور طبيعي از حق شهروندي استفاده از فضاهاي شهري برخوردارند، در اين محيطها با محدوديتهايي مواجهاند و اين مساله زماني كه موضوع استفاده از اين فضاها جهت گذران اوقات فراغت مطرح ميشود، بسيار حادتر ميشود. ناتواني بسياري از فضاهاي شهري در پاسخگويي به نيازهاي فراغتي افراد جامعه و خصوصا زنان، لزوم مناسبسازي فضاهاي شهري براي اين دسته از فعاليتها را بيش از پيش آشكار ميكند. در اين پژوهش بر اساس مباني تحقيق، معيارهاي كه بر حضورزنان در فضاي شهري جهت انجام فعاليت فراغتي موثر هستند، معرفي شده و در يك نمونه موردي كه محله نواب در شهر كاشان است، مورد آزمون قرار ميگيرد. بر اساس نتايج آزمون معيارها در نمونه موردي و فرآيند طراحي شهري، راهنماي طراحي شهري براي مناسب سازي فضاي شهري جهت انجام فعاليت فراغتي زنان ارائه ميگردد. مناسب سازي فضاي شهري براي فعاليتهاي فراغتي زنان د فصل يك پاياننامه به معرفي كليات تحقيق ميپردازد و فصلهاي 2 و 3 مباني پژوهش را معرفي ميكند. در قسمت مباني نظري، كليدواژگان مستخرج از موضوع به تفكيك و در تعامل با يكديگر مورد بررسي قرار گرفتهاند. اين كليد واژهها عبارتاند از: اوقات فراغت، زنان و فضاي شهري. در فصل دو موضوعات اوقات فراغت و اوقات فراغت-زنان بررسي ميشود و فصل سه به موضوع فضاي شهري، فضاي شهري-اوقات فراغت، فضاي شهري-زنان و فضاي شهري-اوقات فراغت- زنان ميپردازد. در پايان فصل سه بر اساس مباني و مطالعات، معيارهاي موثر بر حضور زنان در فضاي شهري جهت گذران اوقات فراغت معرفي ميگردد و با نظرسنجي از كارشناسان زن طراحي شهري به وسيله پرسشنامه، تدقيق ميگردد. اين معيارها در 3 دسته معيارهاي كاملا ضروري، نسبتا ضروري و تشويق كننده دسته بندي شدهاند. پس از بررسي مباني موضوع و استخراج معيارها، به منظور آزمون هنجارها و پاسخ به پرسشهاي پژوهش در يك نمونه موردي، محله نواب در شهر كاشان به عنوان نمونه تحقيق انتخاب شده و پرسشنامه بر اساس مباني پژوهش تدوين گرديده است. روايي و پايايي اين پرسشنامه با استفاده از نظر كارشناسان شهرسازي و آمار و آزمون آلفاي كرونباخ سنجيده شده و تعداد نمونه با استفاده از فرمول كوكران، 90 نفر محاسبه شده است. در فصل چهارم پژوهش، فرايند طراحي شهري و مراحل چشم انداز اوليه، اهداف كلان و سنجش وضعيت محيط معرفي ميشوند. در بخش سنجش وضعيت نمونه موردي معرفي و تحليل ميگردد و تجزيه و تحليل توصيفي و استنباطي نمونه با و آزمونهاي اتا و همبستگي پيرسون انجام و ارائه شده است. نتايج تحليل آماري نشان spss استفاده از نرم افزار ميدهد ميان ميان ويژگيهاي فردي شامل سن، وضعيت تاهل، تعداد فرزندان، وضعيت اشتغال و سطح تحصيلات و درآمد در افراد، با استفاده زنان از فضاي شهري نمونه موردي براي انجام فعاليتهاي فراغت شهري ارتباط وجود دارد. همچنين ميان معيارهاي ضرورري و تشويق كننده با نگرش زنان در رابطه با مطلوبيت محيط شهري براي گذران اوقات فراغت و ميان معيارهاي ضروري و نسبتا ضروري با استفاده زنان از فضاي شهري نمونه موردي جهت انجام فعاليتهاي فراغتي رابطه معنا داري وجود دارد. در فصل ششم ادامه فرآيند شامل بيانيه چشمانداز، اهداف عملياتي، راهبردها و سياستهاي طراحي شهري، چارچوب طراحي شهري و نهايتا راهنماي طراحي شهري معرفي ميشوند. در ادامه پاسخ پرسشهاي پژوهش و پيشنهادات براي پژوهشهاي آتي ارائه ميشوند. واژگان كليدي : اوقات فراغت ، زنان، فضاي شهري.