12375

12375

معنا شناسي در آثار معماري براي ارتقاء طراحي مساجدپژوهش موردي: معناپردازي (از بُعد هندسي و فضايي) در مساجد معاصر تهران

دكنري

معماري و شهرسازي

1392

1392

مهندس عبدالحميد نقره كار

دكتر نعمت الله كرم اللهي

چكيده از مهمترين مسائلي كه طي دهه هاي اخير در حوزه دانش معماري مطرح شده، چگونگيِ نماد پردازي و به طور كلي معناپردازي در آثار معماري است كه اين مهم، منوط به درك درست از چگونگيِ بازخواني معناي آثار معماري است. براي تبيين و بررسي اين مسئله كه از زنده ترين مسائلِ مطرح در حوزه معرفت شناسي و به ويژه تأويل و تفسير آثار (هرمنوتيك متن) است، تاكنون رويكردهاي مختلفي در تقابل با هم شكل گرفته اند كه هريك داراي مبادي و مباني خاص خود هستند. اين رويكردها را مي توان در سه گروه كلي دسته بندي نمود كه عبارتند از: رويكرد فلسفي، رويكرد نشانه شناختي و رويكرد غير كلامي. طي اين پژوهش، پس از تبيين و بررسي هريك از اين رويكردها، تلاش مي شود تا ضمن پاسخگويي به پرسش هاي پژوهش بر پايه معارف اسلامي به ويژه حكمت اسلامي كه شالوده نظريِ تحقيق را تشكيل مي دهد، نظريه اي جديد با عنوان «معناشناسي در آثار معماري از منظر اسلامي» ارائه شود كه مهمترين وجه تمايزش از ساير رويكردها، تحليل جامعِ آن از معنا، به دليل برخورداري از شيوه هاي جامع و مانعِ شناخت است. طبق اين نظريه، ظاهر و باطن و يا ايده هنرمند و اثر هنريِ او، پيوندي ناگسستني دارند. هدف مقدماتي از تبيين اين نظريه، دست يابي به مدلي از تأويل معنا در آثار معماري است كه منطبق با آموزه هاي اسلامي باشد. طبق اين مدل مشخص مي شود كه از منظر اسلامي، چه مؤلفه هايي در بازخواني معناي آثار معماري ذي سهم هستند و اصولاً مخاطب به چه نحو و تحت چه فرايندي معنا يا معانيِ آثار معماري را استنباط مي نمايد تا با استناد به آن بتوان به هدف اصلي اين پژوهش كه تبيين هندسه ها و فضاهاي مطلوب براي معناپردازي در مساجد معاصر تهران است دست يافت. با توجه به اقتضائاتِ مراحل مختلف اين پژوهش، براي دست يابي به اهداف از روش هاي مختلفي نظير تحليل محتواي كيفي، تحليل مضموني و پژوهش موردي استفاده شده است. ضمن آنكه باتوجه به الزاماتِ مراحل مختلف اين تحقيق، براي استخراج داده ها عمدتاً از روش هاي تحقيق اسنادي كتابخانه اي استفاده شده است. برپايه يافته هاي پژوهش، دامنه معناييِ آثار معماري دامنه اي نيمه بسته و ضابطه مند است و در نتيجه، براي برقراري تناسب بين ظاهر(كالبد) و باطن(معنا) در مساجد معاصر تهران بايستي از هندسه ها و فضاهاي همگرا، محوردار، ايستا، متعادل و به طور كلي انفسي استفاده نمود و برخلاف آنچه طي سالهاي اخير در طراحي برخي مساجد معاصر تهران مشاهده مي شود، هندسه ها و فضاهاي واگرا و آفاقي براي اين مهم مناسب نيستند. واژگان كليدي: معناي اثر معماري، معناپردازي، تأويل، مساجد معاصر تهران، هندسه، فضا