13975

13975

الگوسازي پيامدهاي فضايي در مناطق بواسطه ي تحليل تغيير حالت حمل و نقل از هوايي به ريلي در محورهاي اصلي ارتباطي كشور

كارشناسي ارشد

برنامه ريزي منطقه اي

بهمن ماه 1393

بهمن ماه 1393

دكتر مصطفي بهزادفر - دكتر رضا خيرالدين

دكتر غلامرضا شيرازيان

معماري و شهر سازي

چكيده امروزه خطوط ريلي سريع السير به طور فزاينده¬اي در جهان و به خصوص در كشورهاي در حال توسعه گسترش يافته است. توسعه شبكه هاي ريلي سريع السير بعنوان شاهرگ هاي اصلي توسعه منطقه¬اي بشمار مي¬روند كه مناطق دور افتاده تر و فراموش شده را در مسير رشد و درآمدزايي بيشتر قرار مي دهد. بهبود و گسترش دسترسي افراد و بنگاه¬هاي اقتصادي با اتصال فضايي نقاط مختلف پهنه¬هاي جغرافيايي ، الگوي انتخاب مكان را براي افراد و بنگاه ها دگرگون مي-سازد. شبكه¬ي قطارهاي پر سرعت ريلي ابعاد جديدي از سرعت سفر و به تبع آن روابط ما بين زمان و فضا را باز مي نمايد. رقابت ما بين خطوط هوايي و قطارهاي سريع السير در مسيرهاي مشابه موجبات توسعه و رشد نقاط مياني را در پي خواهد داشت. تعيين ميزان سهم مسافران اين تغيير مد از سوالهاي مورد نظر براي درك و برنامه¬ريزي متناسب ميباشد. در ادامه مفهوم خزش فضايي و تغيير مقياس از بعد فضا(جغرافيا) به بعد زمان(سرعت) در ايران به واسطه¬ي توسعه¬ي قطارهاي سريع السير ريلي(HSR )را به تصوير مي كشيم.بعبارتي كارتوگرافيفواصل جغرافيايي به فواصل زماني در اثر افزايش سرعت حمل و نقل در ايران را نشان مي دهيم. در قدم نهايي به بيان پيامدهاي اصلي مورد نظر براي اين خطوط مي پردازيم. در اين پژوهش پس از به تصوير كشيدن هندسه¬ي جديد ايران به بيان اثرات وارده بر روي مناطق مي¬پردازيم. توسعه¬ي خطوط ريلي سريع السير داراي پيامدهاي قابل توجهي بر مقياس¬هاي شهري و منطقه¬اي است; تاثيرات گسترده بر روي جنبه¬هاي متعددي چون قابليت دسترسي، انسجام اراضي، بازاركار، توسعه توريسم و نابرابري¬هاي منطقه¬اي. يكي از مهمترين عوامل تاثير گذار خطوط ريلي در مقابل با خطوط هوايي افزايش سفرهاي ميان نقطه¬اي ميباشد.به اين معنا كه مسافران در طول مسير زميني در حركت ميباشند لذا شهرهاي مياني داراي جاذبه گردشگري از اقبال بالاتري براي ديده شدن برخوردار ميباشند كه در ادامه پژوهش مورد بررسي قرار مي¬گيرد. نابرابري¬هاي منطقه¬اي در تمام قسمتهاي كشور ايران مشاهده مي¬شود. در اين پژوهش در رابطه با اين سوال كه آيا اجراي خطوط ريلي سريع السير مي تواند اين نابرابريها را از بين ببرد يا موجب تشديد نابرابري مي¬شود بحث مي¬كنيم . به منظور پاسخ به اين سوال از روش توصيف با راهبرد استدلال منطقي، مرور ادبيات و تجارب موجود و استفاده از رگرسيون خطي براي پيدا كردن رابطه ما بين بهبود حمل و نقل و زهكشي منافع استفاده شده است. با توجه به يافته هاي پژوهش، دو پيامد متضاد و مهم توسعه¬اي در پي بهبود دسترسي در سطح ملي محتمل خواهد بود: تشديد تمركز از مقياس شهر به مقياس منطقه و ديگري، برقراري تعادل فضايي در مقياس سرزمين. در حالت اول خطوط ريلي سريع السير تمام منافع و سرمايه را به سوي خود زهكشي نموده و مبدل به كريدورهاي اصلي كشور مي شود. آشكار است كه در اين وضعيت مابقي نقاط كشور از توسعه و پيسرفت باز مي¬مانند. حالت دوم مربوط به برقراري عدالت فضايي در پهنه¬ي سرزمين است كه خطوط ريلي سريع السير را به عنوان موازنه گر معرفي مي¬كند به طوريكه اين خطوط شرايط رشد اقتصادي و توسعه را براي تمام نقاط كشور مهيا مي¬دارد. واژه هاي كليدي: قطارهاي سريع السير ريلي (HSR)، خزش فضايي، جريان¬هاي فضايي، پيامدهايفضايي، ايران.