14056

14056

تبيين روابط ادراكي/ احساسي شهروندان در راستاي ارتقاء منظر ذهني پارك هاي شهري (مورد مطالعه پارك هاي شهري كلانشهر تهران)

دكتري

منظر

زمستان 1393

زمستان 1393

دكتر محسن فيضي - دكتر اصغر محمد مرادي

دكتر سيد عبدالهادي دانشپور

معماري و شهرسازي

چكيده درباره‌ي ترجيحات ادراكي/احساسي تا كنون پژوهش‌هاي متعددي صورت پذيرفته كه هر يك به ابعادي از آن پرداخته‌اند. در اين رساله، سعي بر اين است كه برآيندي از ابعاد مطرح شده در پژوهش‌هاي پيشين به دست داده شود، و با توجه به اين كه در ايران پژوهش‌هاي اين چنيني بسيار محدود است و به ويژه در پارك¬هاي شهر تهران تا كنون اصلاً چنين پژوهشي صورت نگرفته، به طور نمونه مناظر پارك¬هاي شهري تهران بررسي شده است. تفاوت اين پژوهش با پژوهش‌هاي پيشين را در همين جا مي‌توان جستجو كرد. در واقع، اين پژوهش بر آن است تا در نمونه‌اي به نكته‌اي متفاوت از نكات ساير پژوهش‌ها به مساله‌ي اصلي بپردازد. درباره‌ي اهميت بررسي پارك¬هاي شهري، همين بس كه پارك¬هاي بافت كلان‌شهر تهران نه تنها به لحاظ كالبدي، بلكه به لحاظ اجتماعي از سرزندگي بالايي برخوردار هستند، محل تعاملات اقشار زيادي از مردم هستند، و همچنين در نظام گردشگري شهر تهران نيز جايگاه ويژه‌اي دارند. به طور كلي، مطالعاتي كه بر پايه‌ي ترجيحات در منظر انجام مي¬گيرد با دو رويكرد صورت مي¬گيرد: در رويكرد اول، مطالعه بر پايه‌ي عوامل قابل اندازه¬گيري و عيني و بررسي ارتباطات متقابل ميان آنها؛ و در رويكرد دوم، مطالعه بر پايه‌ي شناخت عوامل ادراكي مشاهده¬گران صورت مي¬گيرد. در اين پژوهش، از رويكرد دوم بهره برده مي‌شود و هدف دست يافتن به راه‌كارها و راهبردهايي براي بهبود منظر ذهني پارك‌هاي شهري است. بدين منظور، با رويكردي ذهني به ارزيابي كيفيت بصري و ارتباط آن با جنبه¬هاي ادراكي منظر بر اساس ترجيحات استفاده¬كنندگان پرداخته مي‌شود. افزون بر بررسي راهبردها و فنون استخراج، در ارزيابي ترجيحات بصري و منظر ذهني به مطالعات نظري نيز در تحليل و پژوهش پرداخته شده است. در ابتدا، مروري بر روش¬هاي موجود در ارزيابي و سنجش منظر با ذكر مصاديق انجام مي‌شود، كه سعي بر آن است با اهداف پژوهشي اين رساله هم راستا باشند، سپس به صورت جزئي¬تر رويكردهاي مورد نياز مورد بررسي و تدقيق قرار مي‌گيرند. براي دستيابي به اين مهم، از طيف 5 قسمتي ليكرت استفاده شده است. در طراحي پرسشنامه، از سوالات بسته و عكس براي سنجش شاخص‌هاي ادراكات بصري (انسجام، خوانايي، رمزآلودگي و پيچيدگي) و احساسات (هيجان و آرامش و لذت) استفاده شده است. در نهايت، محقق به همراه پرسش‌گران در پارك‌ها مبادرت به توزيع 400 عدد پرسشنامه در بين افراد حاضر در پاركها كرد. جامعه‌ي آماري اين تحقيق شامل تمامي پارك‌هاي تهراناست، اما به شكل تصادفي سه پارك لاله، ملت و بعثت براي نمونه انتخاب شده است. پس از تكميل پرسشنامه¬هاي تحقيق، آن گاه با استفاده از برنامه‌ي نرم‌افزار ( (SPSS WIN 21براي پردازش داده¬ها از روش‌هاي آماري مناسب در دو سطح توصيفي و استنباطي از نوع آمار پارامتريك استفاده شد. براي متغيرهايي (وابسته و مستقل) كه در سطح فاصله¬اي¬اند، از ضريب همبستگي پيرسون استفاده شد و براي متغيرهايي كه در سطح اسمي، رتبه‌اي و فاصله¬اي بوده¬اند، از آزمون F و T، و براي رتبه‌بندي شاخص¬هاي انسجام، خوانايي، رمزآلودگي و پيچيدگي از آزمون فريدمن، و در انتها از تحليل رگرسيون چند متغيره استفاده شد. يافته¬هاي رساله نشان مي¬دهند چنانچه بر اساس خواسته¬ي كاربران فضا نياز به ارتقاي مؤلفه‌ي احساس آرامش در پارك¬هاي شهري تهران باشد، بر اساس نتايج خروجي پژوهش حاضر، مؤلفه¬هاي ادراك بصري (ترجيحات محيطي) به ترتيب اولويت عبارتند از: انسجام؛ پيچيدگي؛ خوانايي؛ و جنسيت. بر همين منوال، چنانچه مؤلفه‌ي احساس هيجان از سوي كاربران فضا براي ارتقاء مد نظر باشد، اولويت مؤلفه¬هاي ادراك بصري گونه¬اي ديگر خواهد بود كه عبارتند از: پيچيدگي؛ رمزآلودي؛ خوانايي؛ جنسيت؛ و سن. از سوي ديگر، براي ارتقاي مؤلفه‌ي احساس خرسندي، اولويت¬بندي مؤلفه¬هاي ادراك بصري بدين قرارند: پيچيدگي؛ انسجام؛ خوانايي؛ و سن. واژه‌هاي كليدي:منظر ذهني، ادراكات، احساسات، ترجيحات كاربران، پارك¬هاي شهري.