14476

14476

ارزيابي توسعه پايدار حومه‌هاي شمال تهران 90-1385 نمونه موردي: شهرستان شميرانات

كارشناسي ارشد

برنامه ريزي منطقه‌اي

خرداد 1394

خرداد 1394

دكتر سيد مجيد مفيدي شميراني

دكتر شريف مطوف

معماري و شهرسازي

چكيده با توجه به سرعت بالاي شهر نشيني، زيست بوم‌هاي طبيعي با سرعت بيشتري جاي خود را به شهرها مي‌دهند. شهرنشيني توسعه‌هاي اجتماعي و اقتصادي را سرعت مي‌بخشد اما در همان زمان به مسائلي مانند تمركز جمعيت، ترافيك، كمبود مسكن و منابع و كاهش گونه‌هاي بومي مي‌انجامد. از سوي ديگر استفاده از شاخص‌هاي توسعه پايدار جهت پايش ميزان توسعه فضايي ضروري است. شاخص‌هاي توسعه پايدار در حقيقت يك بيان غير مستقيم و تجربي از واقعيت هستند و براي ارزيابي پايداري مورد استفاده قرار مي‌گيرند. شهر تهران به عنوان پايتخت ايران با وسعت حدود 700 كيلومترمربع و جمعيتي بالغ بر هفت ميليون نفر در مركز هندسي حوزه مادر شهري تهران قرارگرفته است. اين مادرشهر بين سالهاي 90-1385 نرخ رشد جمعيت 7 درصدي را تجربه نموده و با رشد منفي 10 درصدي شاغلين خود را از دست داده است. محاسبه اين نماگرها جذب جمعيت و فعاليت حوزه مادر شهري تهران را به حومه‌هاي اطراف شهر مركزي نشان مي دهند. شهرستان شميرانات يكي از شهرستان‌هاي حوزه مادر شهري تهران در فاصله 35 كيلومتري شمال شرقي مادر شهر تهران واقع است. از طرفي مجموعه اي از عوامل متفاوت تقاضاي استفاده از محيط زيست اين منطقه را افزايش داده و باعث رشد و توسعه بي برنامه سكونتگاه هاي اين مجموعه گرديده است. اين پژوهش با هدف كمي نمودن مفهوم توسعه پايدار به سنجش عملكرد توسعه پايدار حومه هاي شمالي تهران از طريق نمونه موردي (شهرستان شميرانات و 47 نقطه سكونتگاهي آن) مي پردازد. در اين راستا اين پژوهش ابتدا با بهره گيري از مفاهيم نظري حومه نشيني و توسعه پايدار منطقه‌اي ابتدا چارچوب مد نظر را براي ارزيابي توسعه پايدار سكونتگاه‌هاي اين منطقه تدوين كرده و با محاسبه مجموعه اي از 19شاخص كمي ، امتياز شاخص نهايي توسعه پايدار را ابتدا در سطح شهرستان و سپس براي كانون هاي سكونتگاهي محاسبه مي‌كند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهند كه ميزان توسعه پايدار حوزه هاي شمالي تهران با اشاره به شهرستان شميرانات به ميزان 3.5 درصد در بازه زماني 90-1385 كاهش يافته است. روستاي كلان بهترين عملكرد و روستاي پشت لاريجان ضعيف ترين عملكرد را در سال 1390 دارند. از سوي ديگر، تحليل هاي فضايي حاكي از تمركز سكونتگاه‌هاي با امتياز نهايي پايين تر در دهستان لواسانات كوچك مي باشد. علاوه بر اين سنجش تغييرات نسبي توسعه پايدار سكونتگاه ها در بازه زماني مشابه گوياي اين است كه روند توسعه پايدار در 15سكونتگاه منفي، در 12 سكونتگاه بدون تغيير و در20 سكونتگاه مثبت است. روستاي جيرود بيشترين تغييرات مثبت (افزايش 33 درصدي) و روستاي كرديان بيشترين تغييرات منفي را در بازه پنجساله تجربه كرده اند. از ديگر سو شاخص بعد خانوار بيشترين ميزان كاهش را ميان شاخص هاي 19 گانه برخوردار است. كلمات كليدي: حومه نشيني، شاخص نهايي توسعه پايدار، ارزيابي توسعه پايدار، شهرستان شميرانات