چكيده
چكيده
يادگيري قوانين علّي از طريق استقراء مشاهدات، يكي از مهم‌ترين اركان كاركرد ذهني انسان است. تاكنون پژوهشگران علوم شناختي مدل‌هاي متعددي از استقراء علّي انسان ارائه كرده‌اند و تمركز اصلي تحقيقات گذشته، قابليت پيش‌بيني انسان با بررسي قدرت ارتباط (در مدل‌هاي دودويي) و يا چگونگي ارتباط (در مدل‌هاي پيوسته) بين دو متغير علت و معلول بود. استفاده از قوانين يادگرفته‌شده در پيش‌بيني، مستلزم اطمينان انسان از وجود ارتباط علّي بين دو موجوديتعلت و معلول است و وجود اين ارتباط در مدل‌هاي گذشته به عنوان پيش‌فرض درنظر گرفته مي‌شد. اخيراً در مباحث مدل‌سازي استقراء علّي،اين پيش‌فرض بررسي شده و موضوع تحقيق در اين زمينهبه صورت سوالي قابل طرح است:انسان چگونه به وجود يك ارتباط علّي بين علت و معلول پي مي‌برد؟
در چند سال گذشته در بحث مدل‌هايي كه با داده‌هاي دودويي كار مي‌كنند، اين مسأله واكاوي شده و نتايج تحقيقات منجر به معرفي رويكردي واحد در اين زمينه شده است. اما در مدل‌هايي كه با مقادير پيوسته براي متغيرهاي علت و معلول كار مي‌كنند، چنين پيشرفتي صورت نگرفته و هنوز وجود ارتباط علّي بين علت و معلول به عنوان پيش‌فرض درنظر گرفته مي‌شود.با بررسي اين پيش‌فرض، ما در تحقيق حاضر سعي داريم تا در ابتدا عوامل تأثيرگذار در اطمينان انسان از وجود يك ارتباط علّي را از طريق مطالعه مباحث روانشناسي شناسايي كنيم. اگر ارتباط بين دو متغير پيوسته را همانند يك تابع رياضي درنظر بگيريم، چگونه انسان قادر به تشخيص اين توابع در دنياي واقعي است؟ سه عامل تأثيرگذار در شناسايي اين توابع كه پيشنهاد مي‌شوند عبارتند از: دشواري پيشين توابع، ميزان خطا در داده‌هاي مشاهده شده و تعداد نقاط نمونه‌برداري شده. اين پيشنهاد در قالب يك فرمول ارائه مي‌شود كه قادر است اطمينان انسان از وجود ارتباط علّي بين دو متغير علت و معلول را اندازه‌گيري كند. در مرحله بعد، به دليل نياز به بستر مناسبي براي پياده‌سازي اين فرمول، مدل موردنظر خود را در قالب سيستمي معرفي مي‌كنيم كه در اين سيستم، توابع پيشين پس از تطبيق بر نقاط ورودي، پارامتردهي شده و سپس مقدار خطا و تعداد نقاط محاسبه مي‌شوند. با در دست داشتن مقدار عددي سه عامل معرفي‌شده، ما قادر خواهيم بود براي هر سري از نقاط ورودي به مدل، ضريب اطمينان را محاسبه كنيم. پس از پياده‌سازي كامپيوتري، كارائي مدل با انجام آزمايشي با كارائي شركت‌كنندگان مقايسه مي‌شود. نتايج آزمايش حاكي از آن است كه مدل ارائه‌شده تا حد قابل‌قبولي قادر است تغييرات در اطمينان انسان از وجود ارتباط بين علت و معلول را اندازه‌گيري كند.
واژه‌هاي كليدي: استقراء داده‌هاي پيوسته، تشخيص وجود ارتباط علّي، اندازه‌گيري اطمينان، مدل بيزي
