25974

مطالعه و طراحي مركز خدمات درماني در بازار بزرگ تهران با رويكرد امداد رساني در شرايط بحران

كارشناسي ارشد

مهندسي معماري گرايش طراحي فضا هاي بهداشتي و درماني

96

30/8/1400

احمد اخلاصي

معماري و شهرسازي

در طي پژوهش هاي زمين شناسان و تاريخ نگاران مشخص شده است كه بحران هاي طبيعي به صورت چرخه اي رخ مي دهند به طور مثال در حدود هر 150 سال يكبار زلزله اي با بزرگي بيش از 6 ريشتر در تهران رخ مي دهد و از آنجايي كه از آخرين زلزله بيش از 180 سال گذشته است ، انتظار وقوع زلزله اي مهيب تر از قبل ميرود . كشور ايران رتبه سوم لرزه خيزي در جهان را دارد و تهران رتبه اول در ايران ، كه به دليل ساخت و ساز غير اصولي ، بافت فرسوده و جمعيت زياد به يكي از خطرناك ترين شهر هاي جهان تبديل شده است ؛ چرا كه پس از زلزله آتش سوزي هاي مهيبي رخ داده و امداد رساني را هر لحظه دشوار تر مي كند . بازار بزرگ تهران كه امروزه مهم ترين مركز تجاري پايتخت به حساب مي آيد ، به لحاظ فرهنگي و تاريخي نيز داراي ويژگي هاي ارزشمندي مي باشد و همين امر باعث شده تا از زمان هاي قديم مورد توجه مسافران ، جهانگردان و تجار باشد . و هر ساله حجم بالاي سرمايه گذاري در اين منطقه ، جمعيت زيادي را به اين مكان دعوت مي كند . علاوه بر اين ، در حوالي بازار ابنيه ، كاخها و موزه هاي متعددي وجود دارد كه حضور توريست را در منطقه افزايش مي دهد . ساختار تو در تو و راهرو هاي متعدد بازار به طول 10 كيلومتر مسير ايجاد كرده است . كه حريم آن مساحت 107 هكتار شكل گرفته است . بازار تهران در بخش هايي خطي و ارگانيك ( طراحي نشده ) رشد و گسترش يافته است و در بخش هايي ديگر خود را بازاري چند محوري معرفي كرده است . منطقه 12 يكي از آسيب پذير ترين مناطق تهران است ، همان طور كه در طرح تفصيلي نيز آمده ، منطقه ي 12 در برابر زمين لرزه بسيار آسيب پذير است و در صورت فعال شدن گسل ري ، 80 درصد ساختمان ها تخريب و 15 تا 20 درصد ساكنان و شاغلان از بين خواهند رفت . و با وجود آن كه منطقه 12 تنها 2.4 درصد از وسعت تهران را تشكيل داده ، بيش از 9 درصد آتش سوزي ها و 5.1 درصد حوادث ديگر تهران در آن رخ مي دهد . امروزه بازار تهران به دلايل زير پيچيده ترين و پر مسئله ترين محله در تهران است : • بازار تهران كه در زمان صفوي ساخته شده بود و براي آن حجم از جمعيت و وسعت شهر و زمانه ، برنامه ريزي شده بود ، هم اكنون با همان وسعت و ساختار به عنوان مهم ترين مركز تجاري شهر مورد استفاده قرار مي گيرد. •بازار با ورود و خروج روزانه 400 هزار نفر بزرگ ترن كانون جذب جمعيت در مركز تهران است ، كه از اين آمار در حدود 70 درصد جمعيت شمال بازار و خيابان پانزده خرداد را براي ورود و خروج انتخاب مي كنند . •محله ي بازار در تهران مركزي به دليل تبديل واحد هاي مسكوني به كارگاه و انبار و مهاجرت ساكنان قديمي و جايگزيني آنها با كارگران ، دستخوش كاهش جمعيت شده است ، بدين صورت كه از جمعيت 14 هزار نفري در سال 1359 به 2 هزار نفر در حال حاضر كاهش يافته است . •تراكم مكان هاي فعاليتي در بازار به ويژه در شمال آن بسيار زياد و چيزي در حدود 10 واحد در هر پلاك شهري است كه 80 درصد پلاك ها نيز كمتر از 250 متر مربع مساحت دارند . •اين محله با وجود ارزش بسيار زياد تاريخي كه دارد با فرسودگي شديد مواجه است ، عمر 72 درصد بنا ها بيش از 30 سال ، 48 درصد بيش از 50 سال و 28 درصد آنها تخريبي و 52 درصد تعميري به شمار مي روند . ( مهندسين مشاور باوند ، 1383 ، ص 4 و 5 ) با اين وجود مسائل و لرزه خيزي تهران و ايمن نبودن بازار به لحاظ آتش سوزي بايد تدابيري را در جهت تسهيل امداد رساني در زمان بحران پيش بيني كرد . به نقل از سازمان آتش نشاني در مورد خطر آتش سوزي بازار تهران : دالان هاي ورودي و خروجي ، نخستين نقطه ايست كه تخريب مي شوند و تخريب اين دالان ها بازاريان را در محوطه خطر حبس مي كند و آتش نشانان به علت باريك و پيچ در پيچ بودن مسير ها بيرون از منطقه معطل مي مانند . از سوي ديگر بازار تهران به يك بار انداز و محل ذخيره ي كالا هايي با قابليت اشتعال تبديل شده است ، خريد و فروش و نگهداري اجناس با پايه ي پلي اتيلن ، پارچه ، چسب ، مواد زود اشتعال ، در كنار سيم كشي هاي غير استاندارد و انشعابات متعدد گاز و نيز سقف هاي شيرواني چوبي و شيشه اي اتفاقاتي خطرناك را رقم زده است . طبق نظر آتشنشانان بازاريان به بد ترين شكل از اشتراكات برق استفاده ميكنند و با عبور كابل ها از بين كركره ها و اجناس و بدون توجه به آمپر مصرفي و استفاده از لامپ هاي التهابي – پروژكتوري ، خطر زيادي را ايجاد مي كنند . در معماري سنتي بازار اكثر مسير ها سرپوشيده هستند و اين مورد در زمان آتش سوزي آتشنشانان را با مشكلات جدي مواجه مي كند ، چرا كه دود و شعله كه نماد هاي حريق هستند به سرعت در دالان ها حركت كرده و به دليل نبود هواكش حريق از نقطه اي به نقطه ديگر سرايت مي كند . انواع مراكز درماني خانه هاي بهداشت ، درمانگاه هاي مستقل ، پلي كلينيك ، كلينيك ، كلينيك سيار ، بيمارستان ها ، مراكز درماني ويژه ، هتل بيمارستان ها مراكز درماني ويژه : مراكز درماني ويژه مراكزي هستند كه در هنگام بروز بحران مورد استفاده قرار ميگيرند . اين بحران ها كه در اثر حوادث طبيعي و غير طبيعي نظير سيل ، زلزله ، طوفان ، جنگ و ... حادث مي شوند ، نيازمند اقدام سريع و مديريت بسيار قوي جهت مهار آن مي باشند . به طور كلي مراكز درماني ويژه در سه گروه دسته بندي مي شوند كه عبارت اند از : 1. پست امداد 2. اورژانس3. بيمارستان صحرايي اهداف كلي و جزئي با توجه با ازدحام بالاي جمعيت ، مسير هاي پيچ در پيچ و دشواري مسيريابي ، در نتيجه ي ريزش آور و قطع برق در مسير ها ، محتمل است كه طراحي تك مركزي در خارج از بحران كارايي چنداني نداشته باشد و مردم بحران ديده نياز شديد حمايتي در داخل بازار داشته باشند ؛ اين ايده شامل : •مكان يابي مراكزي ضد حريق و مقاوم در برابر ريزش براي اسكان موقت افراد براي ايجاد آرامش و جلو گيري از ازدحام در مسير هاي خروجي و آسيب هاي ناشي از آنها ، تا فرو نشست بحران و خروج افراد با آرامش خاطر و امنيت بيشتر . •از ديگر مزاياي اين ايده استفاده از تجهيزات در كنترل بحران از داخل است ؛ بدين صورت كه به دليل مساحت زياد بازار در زلزله و آتش سوزي هاي وسيع و فراگير ، مهار آتش تنها از خارج از بحران بسيار زمان بر خواهد بود و هزينه و آسيب فراواني به همراه دارد . در نتيجه طراحي نقاط امني در داخل بازار و حضور پرسنل آتش نشان ، از داخل نيز اقدام به خاموش كردن آتش كرد و با استفاده از تجهيزات آوار برداري بخشي از مسير پاكسازي شده و در انتقال مردم به خارج تسريع شود . •و در آخر در كنار اسكان موقت مردم و تلاش براي خروج ايمن مردم ، نياز به طراحي مراكزي براي ارائه خدمات درماني سرپايي و فوري ، تا زمان خروج افراد و رسيدن آنها به مراكز درماني اصلي احساس مي شود تا جان تعداد بيشتري از مردم نجات پيدا كند ؛ دليل اين تصميم نوع آسيب هايي است كه در زمان بحران دامن گير افراد مي شود ؛ براي مثال آتش سوزي موجب مشكلات تنفسي ، قلبي ، سوختگي و تروما مي شود كه امداد رساني دير هنگام مي تواند آسيب هاي جبران ناپذيري بر جاي بگذارد . حاصل اين پايان نامه طراحي مركز خدمات درماني با عمده رويكرد سرويس دهي درماني در زمان وقوع بحران و مكان يابي آن در مكاني با شعاع دسترسي بهينه ، ايمن به لحاظ عدم سرايت آتش و مقاومت در مقابل زلزله و داراي فضاي باز زياد به جهت سامان دهي ازدحام جمعيت و گسترش بيمارستان در صورت نياز . هدف اصلي اين پايان نامه طراحي مركز درماني اي در محدوده بازار است كه علاوه بر ارائه خدمات درماني در روز هاي عادي است امكان امداد رساني به آسيب ديدگان در هنگام آتش سوزي هاي شديد و بحراني را دارد ، و به اسكان و نجات بيماران سوختگي ، تروما و مشكلات ريوي مي پردازد .

1400/11/09

Study and design of medical services center in Tehran Grand Bazaar with the approach of providing relief in crisis situations

11/21/2022 12:00:00 AM