7593

7593

معيارهاي طراحانه ارتقاي سرزندگي محلات مسكوني (واحدهمسايگي بانشاط و سرزنده)

دكتري

معماري

تابستان 1392

تابستان 1392

دكتر محسن فيضي - دكتر سيدباقر حسيني

دكتر بهرام صالح صدق پور

چكيده امروزه سرزندگي و شادابي از جمله حلقه¬هاي مفقودة در زندگي شهري است. اين نكته بويژه در مورد برخي از محلات مسكوني شهرهاي ايران بيش از گذشته مطرح است. همچنين توجه صرف به جنبه كمي ساماندهي فضا و نگاه تك¬بعدي به آن، سبب كاهش كيفيت اغلب فضاهاي عمومي واحد همسايگي شده است. بدين ترتيب نياز به بازنگري و توجه ويژه به طراحي فضاهاي عمومي واحدهاي همسايگي و محلات مسكوني به عنوان فضاهاي جمعي مشترك در بسياري از گونه¬هاي مسكن امروزي ضرورت دارد. هدف اين پژوهش كشف چگونگي رابطة كيفيت¬هاي محيطي و سرزندگي واحدهاي همسايگي و محلات مسكوني شهر تهران است تا فضاهاي عمومي واحدهمسايگي امكان حضور فعال افراد براي مشاركت در فعاليت¬هاي مختلف را فراهم سازد. بر اساس هدف، ارزيابي سرزندگي فضاهاي عمومي واحد همسايگي بر اساس الف) مؤلفه¬هاي فرم ساخت ب) مؤلفه-هاي كيفيت فضايي ، و ج) مؤلفه¬هاي اجتماعي-عملكردي صورت مي¬گيرد. اين تحقيق تركيبي از روش¬هاي كمي و كيفي مي¬باشد كه در چهار مرحله به انجام رسيده است. در مرحله اول، ادبيات موضوع در ارتباط با نشاط و سرزندگي فضا، حضورپذيري فضا، سرزندگي و حضورپذيري محيط مورد بررسي قرار گرفته و عوامل مؤثر بر سرزندگي و حضورپذيري فضا استخراج شده است. در مرحلة دوم، پس از بررسي مباني نظري و طراحي مدل مفهومي در قالب يك بررسي ميداني، از معماران و طراحان كه اغلب افراد دانشگاهي و متخصص در حوزة طراحي مسكن و منظر بودند، نظرسنجي شده است (تكنيك دلفي). سپس با استفاده از روش تحقيق پيمايشي يا زمينه‌يابي و تحليل داده‌ها با استفاده از آمار توصيفي و استنباطي، سه نمونه¬ از واحدهاي همسايگي شهر تهران به¬وسيلة سه ابزار مختلف مورد بررسي قرار گرفته‌اند. پس از مطالعات ميداني، سه واحد همسايگي انتخاب و پرسش¬نامه¬اي در ميان متخصصان و ساكنان واحدهاي همسايگي توزيع شده است. شيوة پژوهش در اين رساله، همبستگي است كه با تبيين روش AHP ، ميزان تأثير هر يك از مؤلفه¬هاي منتخب بر حضور فعال افراد، موردارزيابي قرار مي-گيرد و با در نظر گرفتن وزن هر شاخص، جايگاه هر يك از متغيرها در الگوي نظري تعيين مي¬شود. متغيرهاي تأثيرگذار با روش آمار توصيفي (تحليل عاملي) استخراج شده و روابط عوامل مذكور به ‌صورت مدل خطي طرح‌ريزي گرديده است. با بررسي رابطه و ميزان تأثير عوامل بر يكديگر، اين مدل با روش تحليل مسير اصلاح شده و بر اساس آن فرضيه‌هاي تحقيق مورد تحليل و ارزيابي قرار گرفته است. در مرحله بعد، سرزندگي واحدهاي همسايگي موردمطالعه، به¬وسيلة پرسشنامه از ارزيابان مستقل، اساتيد و صاحبنظران در اين امر مورد بررسي قرار گرفته و سپس نتايج حاصل از آن مقايسه و تحليل گرديده است. نتايج به دست آمده از تحليل¬هاي صورت گرفته نشان مي¬دهند كه با وجود اينكه سه مؤلفه فرم ساخت، كيفيت فضايي و اجتماعي-عملكردي در راستاي افزايش سرزندگي فضا تأثيرگذار هستند، اما اهميت مؤلفه¬هاي كيفيت فضايي و اجتماعي-عملكردي، به طور معناداري بيش از مؤلفه فرم ساخت در فضاهاي عمومي واحدهمسايگي مي-باشند. در مؤلفه فرم ساخت، معيارهايي كه وجودشان در فضاهاي عمومي واحدهمسايگي مي¬تواند در راستاي افزايش سرزندگي فضا موثر باشد به ترتيب ميزان اهميت عبارتند از: تناسبات و مقياس، تنوع در نما و فرم، ساختمان¬هاي داراي كاربري مختلط، و ساختما‌ن‌هاي تركيبي از دوره‌هاي مختلف تاريخي. در مؤلفه كيفيت فضايي، معيارهايي كه وجودشان در فضاهاي عمومي واحدهمسايگي مي¬تواند در راستاي افزايش سرزندگي فضا موثر باشد به ترتيب ميزان اهميت عبارتند از: عوامل طبيعي و بدنه¬هاي آب، رويت¬پذيري و ديدبصري، دسترسي¬پذيري امن، خوانايي و مسيريابي آسان و سلسله¬مراتب فضاهاي عمومي و خصوصي. در مؤلفه اجتماعي-عملكردي، معيارهايي كه وجودشان در فضاهاي عمومي واحدهمسايگي مي¬تواند در راستاي افزايش سرزندگي فضا موثر باشد به ترتيب ميزان اهميت عبارتند از: ايمني و امنيت، تنوع فعاليت¬هاي مشترك، تنوع استفاده¬كنندگان، نورپردازي شبانه و حجم ترافيك و سرعت وسايل نقليه. علاوه بر اين، نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي دهد كه وجود فضاهاي عمومي براي فعاليت¬هاي مشترك مي¬تواند به واسطه افزايش پتانسيل جذب و حضور افراد و گروه¬هاي مختلف در آن مكان و همچنين فراهم كردن امكان شكل¬گيري ملاقات و تعاملات با همسايگان، در راستاي افزايش سرزندگي فضا موثر باشد. كليدواژه¬ها: حضورپذيري، تعاملات اجتماعي، سرزندگي، فضاهاي عمومي، واحد همسايگي