7763

7763

اصول حاكم بر حريم خانه در انديشه اسلامي:ضوابط و مقررات معماري و شهرسازي مرتبط با حريم بصري خانه « لاضرر » بازشناسي تأثير قاعده »

دكترا

معماري

تير 1390

تير 1390

دكتر غلامحسين معماريان

چكيده: اين رساله در حوزة مطالعات ديني و معماري قرار مي گيرد و با مفاهيم متعالي ديني، الگوهاي رفتاري شريعت و نظام سامان دهنده ارتباطي فضاي خانه مرتبط بوده و به گسترة علم فقه كه حوزة قوانين و مقررات موضوعه است، وارد مي شود. رساله ضمن توصيف روش اجتهادي صدور احكام و مقرراتي كه بر معماري خانه هاي « لاضرر » سنتي شهري چون كرمان تأثير داشته است، به شرح يكي از مهمترين قواعد فقهي با عنوان حقوق نيز به شمار مي رود « مباني » مي پردازد و نشان مي دهد كه اين قاعده نه فقط ميزان و معيار، كه از جمله و ساختار مهمي از قانون مدني بر آن نهاده شده است. ضرورت پرداختن به موضوع ضوابط و مقررات معماري و شهرسازي و انطباق آنها با فرهنگ اسلامي و ايراني در اين است كه علي رغم مصوبات شوراي عالي معماري و شهرسازي در لزوم پرداختن به اصول اسلامي در معماري و شهرسازي كشور و ايجاد هويت اسلامي در سيماي شهري، چگونگي روش ايجاد و اجراي اين اصول تبيين نشده و ضابطه يا آيين نامه اي جهت حفظ حريم بصري خانه ها نيز ارائه نشده است. مسئله مهم اين تحقيق، تحليل مباني معرفتي ضرورت حفظ حريم خانه بر اساس منابع اسلامي، جهت ارائه ملاك ارزيابي ضوابط و مقررات معماري و شهرسازي معاصر است كه موجب تعرض به حريم بصري خانه شده اند. در اين ميان دو وجه ديگر نيز جهت حل مسئله اهميت يافته و باعث بسط مسئله گرديد كه عبارتند كه داراي نقشي محوري در احكام و قوانين معماري سنتي بوده، در ضوابط ،« لاضرر » از: بازشناسي نقش قاعده و مقررات معماري و شهرسازي معاصر كه با حريم بصري خانه مرتبط مي باشند؛ و معرفي روش تركيبي كه ضمن حل مسئله تحقيق امكان تبيين نظريه اي جامع، كه با موضوع حريم بصري خانه به حوزه معماري و گستره دين پژوهي وابسته است، را فراهم نمايد. نظر به اينكه استفاده از منابع متعدد اطلاعات باعث دقت بيشتر در كسب نتايج و اعتبار تحقيق مي شود؛ در اين رساله در جهت حل مسئله تحقيق اقدام به طرح پنج سؤال نموده ايم و در تركيبي از روش هاي تحليلي- منطقي، تاريخي و تطبيقي و ميان رشته اي، به ارزيابي فرضيه ها پرداخته شده و پنج اصل حاكم بر حريم خانه در انديشه اسلامي ارائه شده است؛ و در نهايت با الگوي تلفيقي ميان رشته اي، نظريه نهايي رساله بيان شده است. اصولي كه پس ازارزيابي فرضيه هاي تحقيق در رساله ذكر شده شامل موارد ذيل است: ورود به حريم هر فضاي خانه. « اذن » 1. اصل ضرورت رعايت 2. اصل ضرورت پيروي سامانه فضايي خانه از الگوهاي رفتاري شريعت اسلامي. 3. اصل اجتهادي بودن ضوابط شهري مرتبط با حريم خانه بر پايه اصول شريعت . .« لاضرر » 4. اصل تحديد حريم بصري خانه بر پايه قاعده 5. اصل منتفي بودن ضرر غير متعارف در حريم خانه. خانه هاي سنتي كرمان، الگوهاي رفتاري شريعت، ضوابط ،« لاضرر » كلمخانه هاي سنتي كرمان، الگوهاي رفتاري شريعت، ضوابطو مقررات معماري و شهرسازي.